Spis treści
Jednym ze sposobów, które umożliwiają zatrudnienie opiekunki do dziecka, jest umowa uaktywniająca. Pozwala ona na zatrudnienie niani przez rodziców, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej. W takim przypadku rodzice nie mają statusu płatnika podatku dochodowego, w więc nie muszą w ciągu roku odprowadzać zaliczek na PIT od wynagrodzenia niani i nie muszą przekazywać ani jej ani fiskusowi informacji PIT-11.
W rezultacie to niania musi samodzielnie rozliczyć się z fiskusem. Przychody uzyskane z umowy uaktywniającej są przychodami „z innych źródeł”. Co do zasady, takie przychody podlegają opodatkowaniu dopiero w zeznaniu rocznym, choć niania może odprowadzać miesięczne zaliczki na PIT.
Dla opiekunki właściwy jest PIT-36
Przykład 1
Pani Hanna pracowała pół roku jako niania, 2 miesiące była zarejestrowana jako bezrobotna, 2 kolejne pracowała na umowie o pracę, a 2 ostatnie znowu jako niania. Umowy uaktywniające powinna rozliczyć w części D, wierszu 8. deklaracji PIT-36 (jako przychód z innych źródeł), a umowę o pracę w części D.1., wierszu 1. (jako przychód ze stosunku pracy).
Deklarację PIT-36 składają przede wszystkim przedsiębiorcy. Ministerstwo Finansów w broszurze informacyjnej do zeznania PIT-36 za 2014 r. wyjaśnia jednak, że na deklaracji PIT-36 rozlicza się także inne przychody, m.in. przychody uzyskane z innych źródeł, opodatkowanych na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, od których ani płatnik, ani podatnik w ciągu roku podatkowego nie mieli obowiązku odprowadzania zaliczek na PIT. Na tym samym PIT-36 niania może też rozliczyć przychody z umowy o pracę, jeśli w 2014 r. równolegle pracowała na etacie.
Nie ma przeszkód, aby niania przy rozliczeniach skorzystała z preferencji podatkowych czy ulg, a więc rozliczyła się z małżonkiem czy dzieckiem lub skorzystała z ulg na dzieci. Oczywiście, może to zrobić tylko wtedy, jeśli spełnia warunki, które umożliwiają skorzystanie z ulg.
Odliczamy składki od nadwyżki ponad 1680 zł
Przychodem niani w ramach umowy uaktywniającej jest kwota uzyskana od zatrudniającego ją rodzica. Jest to też podstawa wymiaru składek ZUS-owskich. Trzeba ją wpisać w wierszu 8., poz. 81 deklaracji PIT-36, „przychód z innych źródeł”. W tym samym wierszu niania wykazuje koszty uzyskania przychodu w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o potrącone przez rodzica (lub opłacone przez nianię) składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz dobrowolne „chorobowe”, zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 6 ustawy PIT. Następnie odlicza się od dochodu potrącone w roku podatkowym przez rodzica ze środków niani (czy zapłacone bezpośrednio przez nią) składki emerytalne, rentowe i chorobowe.
Składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe niani liczone od podstawy, którą stanowi wynagrodzenie (brutto) nie wyższe niż minimalne wynagrodzenie, czyli w 2014 r. do 1680 zł, opłaca ZUS z budżetu państwa. Składki niani naliczone od nadwyżki ponad 1680 zł są współfinansowane przez nianię i rodzica. Od podstawy opodatkowania niania może odliczyć składki pobrane z jej wynagrodzenia, zapłacone od nadwyżki ponad 1680 zł. Po informacje o składki ZUS-owskie nie dzwonimy do ZUS-u. Wystarczy zgłosić się do rodzica, ponieważ to on wykazuje kwoty wszystkich składek w raporcie ZUS RCA, niezależnie od tego, czy składki opłaca sam, czy finansuje je budżet państwa.
Na koniec niania odliczy od podatku pobrane przez rodzica składki na ubezpieczenie zdrowotne lub zapłacone bezpośrednio przez nią – do wysokości 7,75% podstawy opodatkowania. Do obliczenia zaliczki na PIT niania powinna zastosować najniższą stawkę wg skali podatkowej, czyli 18-proc., choć ma prawo wybrać stawkę wyższą, 32-proc.
Przykład 2
Pani Hanna w maju 2014 r. pracowała jako niania na umowie uaktywniającej na 1500 zł i nie przystąpiła do „chorobowego”. Składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe sfinansuje ZUS. W PIT-36 pani Hanna wykaże koszty uzyskania przychodu w kwocie 300 zł (1500 zł * 0,20), dochód w wysokości 1200 zł (1500 zł – 300 zł) oraz zaliczkę na podatek dochodowy równą 216 zł (1200 zł * 0,18).
Przykład 3
Pan Henryk we wrześniu 2014 r. opiekował się dzieckiem na podstawie umowy uaktywniającej na 2000 zł i przystąpił do „chorobowego”. ZUS sfinansuje składki emerytalne, rentowe i wypadkowe obliczone od 1680 zł. Rodzic oraz opiekun sfinansują składki obliczone od 320 zł (2000 zł – 1680 zł).
Składki na ubezpieczenia społeczne
Składka Finansowana przez opiekuna Finansowana przez rodzica
emerytalna 31,23 zł (320 zł * 0,0976) 31,23 zł (320 zł * 0,0976)
rentowa 4,80 zł (320 zł * 0,015) 20,80 zł (320 zł * 0,065)
„chorobowa” od minimalnej płacy 41,16 zł (1680 zł * 0,0245)
„chorobowa” od nadwyżki nad minimalną płacę 7,84 zł (320 *0,0245)
wypadkowa – 6,18 zł (320 zł * 0,0193)
Suma składek społecznych: 85,03 zł 58,21 zł
Składki na ubezpieczenie zdrowotne
finansowana przez ZUS 147,49 zł ((1680 zł – 41,16 zł) * 0,09)
finansowana przez opiekuna 23,96 zł ([320 zł – (41,16 zł + 4,80 zł + 7,84 zł)] * 0,09)
7,75% podstawy wymiaru 20,63 zł ([320 zł – (41,16 zł + 4,80 zł + 7,84 zł)] * 0,0775)
W PIT-36 pan Henryk wykaże koszty uzyskania przychodu w kwocie 382,99 zł [(2000 zł – 85,03) * 0,20], dochód w zaokrągleniu w wysokości 1617 zł (2000 zł – 382,99 zł) oraz zaliczkę na podatek dochodowy równą 270,43 zł [(1617 zł * 0,18) – 20,63 zł].
