Spis treści
Rozwiązanie problemu
Ulga podatkowa na dzieci, wynikająca z art. 27f ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, przysługuje na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego podatnik:
- wykonywał władzę rodzicielską,
- pełnił funkcję opiekuna prawnego oraz mieszkał z dzieckiem,
- sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Ustawowym warunkiem, który musi być spełniony przez rodzica dla zastosowania przedmiotowej ulgi jest wykonywanie przez rodzica władzy rodzicielskiej w stosunku do małoletniego dziecka. Wykonywanie władzy rodzicielskiej rozumiane jest w szczególności jako sprawowanie faktycznej pieczy nad dzieckiem, wykonywanie zarządu jego majątkiem i jego wychowywanie, troszczenie się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka, a więc zapewnienie wszystkich potrzeb dziecka (bytowych, rozwojowych, zdrowotnych i emocjonalnych).
Samo utrzymywanie kontaktów z dzieckiem jest prawem i obowiązkiem niezależnym od władzy rodzicielskiej. Wynika to wprost z art. 113 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dlatego utrzymywanie kontaktów z dzieckiem nie jest rozstrzygające dla uznania, że rodzic wykonuje władzę rodzicielską. Podobnie rzecz się ma z obowiązkiem alimentacyjnym. W wyroku z dnia 2 lipca 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził bowiem, że wykonywanie przez skarżącego ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego nad małoletnią córką nie powoduje nabycia przez niego prawa do odliczenia kwoty, o której mowa w art. 27f ust. 2 u.p.d.o.f., z uwagi na fakt, że obowiązek alimentacyjny jest niezależny od władzy rodzicielskiej, a co za tym idzie spoczywa także na rodzicach, którzy zostali pozbawieni tej władzy.
Podkreślenia wymaga, że separacja bądź rozwód rodziców nie są równoznaczne z utratą przez rodzica prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd rodzinny, ogłaszając separację bądź rozwiązując związek małżeński orzeka także o wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Jak bowiem wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt. II FSK 2378/15, dla nabycia prawa do odliczenia ulgi prorodzinnej, konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, to jest posiadanie władzy rodzicielskiej (nawet ograniczonej na podstawie wyroku sądowego) i jej faktyczne wykonywanie w danym roku podatkowym. Czym innym jest bowiem posiadanie władzy a czym innym jej wykonywanie, a to oznacza, że utożsamianie ich na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajduje uzasadnienia. W celu nabycia prawa do przedmiotowej ulgi podatnik powinien wykazać zatem, że w danym roku podatkowym wykonywał, a nie tylko posiadał władzę rodzicielską.
Podsumowanie
Z powyższego wynika, że w przypadku rodzica małoletniego dziecka o prawie do ulgi decyduje faktyczne sprawowanie władzy rodzicielskiej. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej (bez jej faktycznego wykonywania), podobnie jak utrzymywanie sporadycznych kontaktów z dzieckiem czy alimentacja nie wystarcza do zastosowania przedmiotowego odliczenia. Z art. 27f ust. 2 i 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że ulga na dzieci jest limitowana, a limit ulgi określony na dziecko dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę ww. podatnicy mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Przy czym zastosowanie odliczenia przez rodziców dziecka w kwotach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej może mieć miejsce tylko wówczas, gdy każdemu z rodziców przysługuje prawo do ulgi.
W sytuacji zatem, gdy tylko jeden z rodziców wykonuje władzę rodzicielską w stosunku do małoletniego dziecka, nie ma zastosowania zasada, zgodnie z którą przysługującą rodzicom kwotę ulgi na dziecko rodzice dziecka mogą odliczyć w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Sposób podziału ulgi pomiędzy rodziców dziecka jest bowiem zagadnieniem wtórnym wobec samego prawa do ulgi, W konsekwencji, przysługiwanie odliczenia obojgu rodzicom w kwotach równych lub dowolnej proporcji przez nich ustalonej może mieć miejsce tylko wówczas, gdy oboje rodzice wykonują władzę rodzicielską. Jeżeli władzę rodzicielską faktycznie wykonuje tylko matka, to jej przysługuje ulga podatkowa na dziecko.
Podstawa prawna:
Art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2032, z późn. zm.).
Art. 56, art. 113 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U z 2017 r., poz. 682).
