Nabywając rzeczy, a także różnego rodzaju prawa majątkowe w drodze spadku lub darowizny, osoby, będące nabywcami, zobowiązane są do uiszczenia podatku od spadku i darowizn. Określenie wartości nabytych rzeczy i praw potrzebne jest zarówno do określenia wysokości podatku jak też ustalenia czy podatek należy rozliczyć. Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje trzy grupy podatkowe (I grupa to najbliżsi członkowie rodziny i powinowaci jak np. dzieci, rodzice, małżonkowie, teściowie, zięć, synowa, w II grupie znajdują się dalsi krewni i powinowaci np. rodzeństwo rodziców, III grupa to inne osoby, które nie mieszczą się w relacjach wskazanych w I i II grupie).
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1) 9 637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 7 276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 4 902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej
Uwaga! Jest to tzw. „czysta wartość” czyli wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów.
Także by ustalić prawo do skorzystania z niektórych zwolnień trzeba ustalić wartość nabytych rzeczy czy praw.
Podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość
Czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych stanowi jednocześnie podstawę opodatkowania tym podatkiem. Oznacza to, że pod uwagę bierze się wartość przedmiotu spadku lub darowizny po dokonaniu potrącenia wszelkiego rodzaju długów i obciążeń, z nim związanych. By móc ją obliczyć trzeba najpierw ustalić samą wartość nabytych rzeczy lub praw. By ustalić tę wartość trzeba wziąć pod uwagę dwie daty. Po pierwsze wartość ta ustalana jest według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia. Oznacza to, że późniejsze ulepszenia lub przeciwnie – uszkodzenia nie będą miały wpływu na jej wycenę. Jednak do ostatecznego ustalenia tej wartości trzeba poczekać do dnia powstania obowiązku podatkowego, gdyż z tego dnia należy uwzględnić ceny rynkowe.
Uwaga! W przypadku, gdy przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi jednak ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru. Oznacza to, że w tym przypadku bierze się pod uwagę powstałe zniszczenia i uszkodzenia. Odszkodowanie należne z tytułu ubezpieczenia za ubytek podlega doliczeniu do podstawy wymiaru.
Wartość nabytego majątku określa nabywca
Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej indywidualnie przez nabywcę, pod warunkiem, że odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw. Wartość praw do wkładów oszczędnościowych – w wysokości tych wkładów. Warto przy tym zauważyć, że w przypadku jednostek uczestnictwa należy zastosować zgodną z przepisami ustawy o funduszach inwestycyjnych wartość wycenioną przez dany fundusz inwestycyjny.
Wartość rynkowa
Jak więc ustalić wartość rynkową? Należy uwzględnić przeciętne ceny stosowane w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju. Ponadto istotnym jest uwzględnienie miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia rzeczy. Wartości te ustala się na dzień powstania obowiązku podatkowego. Wartość podana przez nabywcę niezgodna z wartością rynkową. Podatnik powinien pamiętać, że w sytuacji, gdy wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych nie została określona lub też nie odpowiada, według oceny naczelnika urzędu skarbowego wartości rynkowej, organ ten może wezwać nabywcę do jej ponownego określenia. Wyznaczony przez organ w wezwaniu termin nie może być krótszy niż 14 dni. W wezwaniu takim zostanie jednocześnie dokonana wstępna ocena własna urzędu. W przypadku, gdy pomimo wezwania, podana przez podatnika wartość nadal nie będzie odpowiadać wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego sam dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny rzeczoznawcy. Ponadto należy pamiętać o tym, że w momencie, gdy wartość określona przez powołanego biegłego różni się o więcej niż 33 % od wartości podanej przez nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca.
Elżbieta Węcławik, Tax Care
Małgorzata Jawińska, księgowa Tax Care
