Spis treści
Pojęcie podatnika
Czyn polegający na oszustwie podatkowym popełnić może tylko podatnik, dlatego należy powiedzieć, kto tym podatnikiem jest.
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Tym samym kwestię, kto jest podatnikiem wskazuje każdorazowo konkretna ustawa podatkowa.
Przestępstwo oszustwa podatkowego
Jak wskazano w art. 56 § 1 kodeksu karnego skarbowego, z przestępstwem oszustwa podatkowego mamy do czynienia wówczas, gdy podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie. Przestępstwem skarbowym jest również taka sytuacja, gdy w wyniku dokonania wyżej wskazanych czynności kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, czyli wartość ta w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Przestępstwo skarbowe oszustwa podatkowego popełnimy wtedy, gdy w deklaracji podatkowej lub oświadczeniu podatkowy podamy nieprawdę albo zataimy tę prawdę bądź w ogóle nie dopełnimy obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych tym oświadczeniem lub deklaracją danych.
Przykładem obrazującym to, kiedy dopuszczamy się oszustwa podatkowego przez niedopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie danych będzie sytuacja, w której nie poinformujemy organu podatkowego o rozwodzie, a nastąpił on w trakcie roku podatkowego, mimo uprzedniego złożenia oświadczenia o wspólnym opodatkowaniu dochodów w celu obniżenia zaliczek na podatek dochodowy osób fizycznych (zobacz T. Grzegorczyk, Komentarz do art. 56 Kodeksu karnego skarbowego (w: ) Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Wolters Kluwer 2009).
Pojęcie narażenia na uszczuplenie podatku
Przesłanką odpowiedzialności za oszustwo skarbowe jest narażenie na uszczuplenie podatku. Co w takim razie należy rozumieć pod wyżej wskazanym pojęciem? Pomocny może okazać się wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2003 roku (sygn. akt IV KKN 21/00), w którym sąd stwierdził, że narażenie na uszczuplenie podatku powinno być rozumiane jako działanie bądź zaniechanie biernego podmiotu stosunku prawnopodatkowego prowadzące do powstania różnicy między należną Skarbowi Państwa bądź jednostce samorządu terytorialnego kwotą podatku a kwotą przypadającą do uiszczenia według zeznania lub zgłoszenia straty. Narażeniem na uszczuplenie podatku jest przede wszystkim niezadeklarowanie należnej kwoty podatku, od którego uiszczenia sprawca się w ten sposób uchylił, a nadto w szczególności niezgłoszenie właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu opodatkowania, niezgłoszenie danych mogących mieć wpływ na ustalenie zobowiązania podatkowego lub jego wysokości albo podania takich danych niezgodnie z rzeczywistością oraz nierzetelne prowadzenie ksiąg, a także każde inne działanie prowadzące do powstania różnicy między należną kwotą a wykazaną w zeznaniu podatkowym.
Odpowiedzialność karnoskarbowa za przestępstwo oszustwa skarbowego
Podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości (czyli wartość ta w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia), wówczas sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
Oszustwo skarbowe jako wykroczenie
Niezłożenie organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia, podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy albo nie dopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co nastąpiło naraża podatku na uszczuplenie, będzie wykroczeniem skarbowym, jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, czyli nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu.
Wykroczenie niezłożenia w terminie deklaracji lub oświadczenia
Karze grzywny będzie podlegał także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia.
Odpowiedzialność za oszustwo podatkowe osoby, zajmującej się obsługą księgową podatnika
Osoba zajmująca się obsługą księgową podatnika, w tym sporządzaniem deklaracji lub oświadczenia składanych następnie organowi podatkowemu, może ponosić odpowiedzialność karną jak sprawca, z art. 56 § 1 kodeksu karnego skarbowego, jeżeli podając w tych dokumentach nieprawdę lub zatajając prawdę, naraziła podatek na uszczuplenie (zobacz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2013 roku, sygn. akt V KK 158/13, Biul.SN 2014/2/18).
Jak wskazano art. 9 § 3 kodeksu karnego skarbowego, za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
Podstawa prawna:
Art. 9, art. 53, art. 56 ustawy z dnia 10 września 1999 roku – Kodeks karny skarbowy (Dz.U.2013.186)
Art. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa (Dz.U.2012.749)
