Po rozpoznaniu skargi wnioskodawcy na wpis referendarza sądowego Sąd Rejonowy postanowieniem utrzymał w mocy wpis referendarza. Jednakże Sąd Okręgowy rozpoznając apelację wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego powziął wątpliwość czy w świetle treści art. 290 § 2 Kodeksu Cywilnego na nieruchomości stanowiącej wyodrębnioną działkę z nieruchomości wieczystoksięgowej utrzymuje się z mocy prawa służebność gruntowa, mimo że wyodrębniona działka nie była objęta zakresem wykonywania tej służebności i zagadnienie to przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Sprawa w formie pytania prawnego trafiła do Sądu Najwyższego, który orzekł, iż:
Jeżeli jedna księga wieczysta urządzona jest dla kilku geodezyjnie tylko wyodrębnionych działek i niektóre z nich objęte są służebnością gruntową, to odłączenie z księgi wieczystej działki nieobjętej zakresem wykonywania służebności i założenie dla niej nowej księgi wieczystej nie powoduje wygaśnięcia obciążenia jej tą służebnością.
Uchwała z dnia 17 kwietnia 2009 roku, sygn. akt III CZP 9/09
Z treści przepisu art. 29 § 2 k.c. wynika, że w razie podziału nieruchomości obciążonej służebnością gruntową, służebność ta utrzymuje się na nieruchomościach powstałych w wyniku podziału także wówczas, gdy wyodrębniona w wyniku podziału nieruchomość nie była poprzednio objęta zakresem wykonywania służebności gruntowej, zaś zainteresowanemu właścicielowi lub właścicielom nieruchomości obciążonej przysługuje roszczenie o zwolnienie od służebności. Wątpliwość wyrażona w przedstawionym przez Sąd Okręgowy zagadnieniu prawnym w istocie nie dotyczy wykładni art. 290 § 2 k.c., lecz nieco odmiennej kwestii. W dziale II jednej księgi wieczystej wpisane jest kilka działek. Niektóre z nich są objęte zakresem wykonywania służebności gruntowej, inne nie. Wątpliwość Sądu Okręgowego dotyczy tego, czy wszystkie te działki należy traktować jako jedną nieruchomość i czy odłączenie z księgi wieczystej działki nieobjętej zakresem służebności i założenie dla niej odrębnej księgi wieczystej jest podziałem nieruchomości obciążonej, o którym mowa w art. 290 § 2 k.c.
Wykładnia pojęcia nieruchomości była przedmiotem licznych kontrowersji, wynikających z niedostatecznego sprecyzowania pojęcia „odrębnego przedmiotu własności”, wskazanego w art. 146 § 1 k.c. jako kryterium powstania i istnienia nieruchomości gruntowej. Ponieważ ustawodawca nie określił wprost, o jakiej formie wyodrębnienia części powierzchni ziemskiej mowa, na gruncie art. 46 § 1 k.c. i art. 24 ustawy o księgach wieczystych i hipotece możliwe są co najmniej dwa sposoby rozumienia pojęcia nieruchomości gruntowej. W pierwszym z nich przyjmowane jest fizyczne kryterium wyodrębnienia, czyli to, czy grunty należące do tego samego właściciela są z zewnątrz otoczone nieruchomościami innych właścicieli. W tym tzw. materialnoprawnym ujęciu nieruchomości jedna księga wieczysta mogłaby obejmować kilka nieruchomości, w konsekwencji odłączenie z księgi wieczystej i założenie nowej księgi wieczystej niekoniecznie musiałoby się wiązać z podziałem nieruchomości. Natomiast w myśl drugiej propozycji określanej jako wieczystoksięgowe rozumienie pojęcia nieruchomości o wyodrębnieniu decyduje objęcie działki czy większej liczby działek jedną księgą wieczystą. W tym ujęciu kilka działek objętych jedną księgą wieczystą stanowi zawsze jedną nieruchomość, a nawet, jeżeli działki nie graniczą ze sobą, a odłączenie chociażby jednej z działek z księgi wieczystej równoznaczne jest z podziałem nieruchomości.
Zestawiając treść art. 46 § 1 k.c. i art. 24 ustawy o księgach wieczystych i hipotece za trafne uznać należy wieczystoksięgowe rozumienie pojęcia nieruchomości wyrażające się w formule „jedna księga wieczysta – jedna nieruchomość”. Jednakże, jeżeli nieruchomość składa się z dwóch lub więcej działek nie graniczących ze sobą i jest obciążona służebnością gruntową w ten sposób, że niektóre z niegraniczących działek nie są objęte zakresem wykonywania służebności, to ze względu na specyfikę służebności można przyjąć, że odłączenie z księgi wieczystej działki nie objętej zakresem wykonywania służebności nie wywołuje skutku, który wedle art. 290 § 1 k.c. wiąże się z podziałem nieruchomości obciążonej.
W stanie faktycznym niniejszej sprawy poszczególne działki są – jak się wydaje – wyodrębnione tylko geodezyjnie. Nadanie działkom odrębnych numerów geodezyjnych nie wywołuje skutków cywilnoprawnych. Jeżeli takie działki objęte są jedną księgą wieczystą to bez względu na sposób rozumienia pojęcia nieruchomości składają się na jedną nieruchomość. W takim wypadku bez znaczenia jest że jedynie niektóre z działek objęte są zakresem wykonywania służebności. Odłączenie z księgi wieczystej działki dotychczas geodezyjnie tylko wyodrębnionej, nieobjętej zakresem wykonywania służebności i założenie dla niej nowej księgi wieczystej jest równoznaczne z podziałem nieruchomości obciążonej i stosownie do art. 290 § 2 k.c. nie powoduje wygaśnięcia obciążenia odłączonej części nieruchomości służebnością,
