Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 47922 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim odnosi się do skargi o wznowienie postępowania opartej na podstawie art. 4011 kodeksu postępowania cywilnego, jest niezgodny z art. 190 ust. 4 w związku z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 konstytucji. Zgodnie z art. 479[22] ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, chyba że strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Zakwestionowany przepis ma zastosowanie w sprawach ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Jego istotą jest skrócenie podstawowego, na gruncie procedury cywilnej, pięcioletniego terminu na wznowienie postępowania, określonego w art. 408 k.p.c., do dwóch lat. Powodem wprowadzenia tego terminu była konieczność ochrony prawomocnych orzeczeń co do istoty sprawy od dalszego zaskarżania i stwierdzony doświadczalnie fakt, że po upływie tak długiego czasu stosunki z reguły zmieniają się tak dalece, że trudno spodziewać się praktycznego skutku wznowienia. Termin z art. 479[22] k.p.c. ma charakter materialny, jego upływ uniemożliwia wznowienie postępowania, z wyjątkiem zajścia jednej z dwóch opisanych w nim sytuacji: strona była pozbawiona możliwości działania albo strona nie była należycie reprezentowana.
Wznowienie postępowania jest prawem wynikającym z art. 190 ust. 4 konstytucji. Jego realizacja następuje w formie określonej w przepisach ustawowych właściwych dla danego postępowania, w tym przypadku cywilnego. Art. 190 ust. 4 konstytucji, przyznając jednostce prawo podmiotowe do rozstrzygnięcia sprawy w następstwie utraty mocy przez zdyskwalifikowaną normę prawną, nie deklaruje utraty skuteczności prawnej z mocy prawa niekonstytucyjnych aktów stosowania prawa. W zgodzie z zasadą pewności prawa i zasadą ochrony zaufania nakazuje wznowienie prawomocnie zakończonych postępowań. Zagwarantowane w art. 190 ust. 4 konstytucji prawo wznowienia postępowania ma szczególny charakter prawny i nie może być utożsamiane – zwłaszcza jeżeli chodzi o jego cel – z instytucjami poszczególnych gałęzi prawa. Wznowienie przewidzianego w art. 4011 k.p.c. jest więc zupełnie odmienne, niż w innych wypadkach wznowienia postępowania w k.p.c.
Art. 479[22] k.p.c. w obecnym kształcie nie zapewniał efektywnej implementacji art. 190 ust. 4 konstytucji na poziomie ustawowym. Pozbawia on bowiem stronę postępowania sądowego w sprawie gospodarczej przyznanego z mocy art. 190 ust. 4 konstytucji prawa do żądania przywrócenia konstytucyjności w następstwie stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności podstawy prawnej prawomocnego orzeczenia. Potrzeba stabilizacji obrotu gospodarczego, która legła u podstaw wprowadzenia krótkiego, bo dwuletniego terminu do wznowienia postępowania w sprawach gospodarczych, nie może bowiem niweczyć prawa wyrażonego w art. 190 ust. 4 konstytucji. Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 479[22] k.p.c. w zakresie, w jakim odnosi się do skargi o wznowienie postępowania opartej na podstawie art. 4011 k.p.c. jest niezgodny z art. 190 ust. 4 konstytucji.
Zakresowa niekonstytucyjność art. 479[22] k.p.c. pozostaje także w ścisłym związku z prawem do sądu wyrażonym w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 konstytucji według którego ustawa nie może zamykać nikomu drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw. Trybunał Konstytucyjny uznał, że zarzut naruszenia art. 2 konstytucji potraktować można tylko jako uzasadnione zastrzeżenie do zastosowania przez ustawodawcę wadliwej techniki legislacyjnej, przy pomocy której pozbawił część osób konstytucyjnego prawa podmiotowego. Została bowiem stworzona regulacja, z której – mimo należenia do jej kręgu adresatów – nigdy nie będą mogli skorzystać i co stanowi właśnie naruszenie zasad prawidłowej legislacji.
W związku z powyższym – mając na uwadze konieczność dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego, zaproponowano w projekcie uchwalonej nowelizacji, aby zmiana ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego polegała na zmianie brzmienia art. 479 [22] k.p.c. poprzez dodanie zdania drugiego przesądzającego, iż w sytuacji, gdy podstawą wznowienia ma być art. 401 [1] k.p.c. stosuje się termin pięcioletni, czyli analogicznie jak w wypadku spraw rozpoznawanych w trybie zwykłym – art. 408 k.p.c. Tym samym jednoznacznie został określony kolejny wyjątek od zasady, zgodnie z którą wznowienia postępowania – w tzw. sprawach gospodarczych można domagać się w terminie nie przekraczającym lat dwóch.
