Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
W dniu 28 lutego 2012r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający niezgodność z Konstytucją art. 114 ust.1a Ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek w tej sprawie skierował do Trybunału Rzecznik Praw Obywatelskich. Przepis ten dawał organowi rentowemu bardzo szeroką i nieograniczoną w czasie możliwość weryfikacji swoich prawomocnych decyzji na niekorzyść osób ubezpieczonych, nawet wtedy, gdy błąd przy wydawaniu decyzji leżał po stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny taka regulacja jest niezgodna z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 oraz art. 67 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Uzasadnienie wyroku
W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że przepisy powinny ograniczać arbitralne podważanie decyzji przez ZUS, tak by prawo nie stawało się pułapką dla obywatela. Ponieważ decyzja ZUS w sprawie przyznania świadczenia mogła być w każdym czasie zmieniona, nawet wtedy gdy błąd jaki zaistniał przy jej wydawaniu leżał po jego stronie, powodowało to niepewność obywatela, co do jego sytuacji. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że w przypadku, gdy np. czas pobierania emerytury nie stanowi okresu składkowego, czy nieskładkowego odebranie takiego świadczenia mogło w wielu przypadkach wykluczyć możliwość starania się o inne świadczenie. W taki sposób konsekwencje błędów zostały były w całości przeniesione na ubezpieczonych. Zdaniem TK wzruszanie prawomocnych decyzji powinno mieć wyjątkowy charakter a przepisy powinny przewidywać precyzyjne określone przesłanki takiego wzruszenia. Wyrok został opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 8 marca 2012r. pod poz. 251 i z tym dniem zakwestionowany przepis utracił moc.
Skarga o wznowienie postępowania
W sprawie, w której po uprawomocnieniu się decyzji ZUS stwierdził, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości, wskutek czego wydał nową decyzję odmawiającą prawa do świadczenia lub obniżającą jego wysokość, osoba zainteresowana mogła wnieść do ZUS, na podstawie art. 145a Ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego, skargę o wznowienie postępowania. W przypadku, gdy decyzja ZUS nie była przedmiotem postępowania odwoławczego przed sądem powszechnym a od jej doręczenia nie minęło 5 lat należało to zrobić w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli do dnia 8 kwietnia 2012r. W sytuacji, gdy decyzja ZUS była przedmiotem postępowania odwoławczego przed sądem powszechnym, które zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku, zainteresowane osoby mogą jeszcze żądać wznowienia postępowania administracyjnego, adresując skargę o wznowienie postępowania do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, albo do sądu wyższej instancji, jeżeli zaskarżono wyroki sądów różnych instancji, w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia w/w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli do 8 czerwca 2012r. Wznowienie postępowania, o którym mowa wyżej, dotyczy wyłącznie tych osób, w przypadku których na skutek błędu organu rentowego niezasadnie zostało przyznane świadczenie lub jego wysokość została zawyżona a następnie, po wznowieniu postępowania na podstawie w/w art. 114 ust. 1a, Oddział ZUS wydał decyzję o braku prawa do świadczenia lub o ustaleniu go w niższej wysokości.
Wyjaśnienia ZUS
Jak poinformował ZUS wskazany wyżej tryb wznawiania postępowania nie dotyczy przypadków, w których:
– oddział ZUS załatwiając wniosek o przyznanie świadczenia wydał decyzję odmowną, np. wobec braku wymaganego stażu pracy albo odmówił przeliczenia podstawy wymiaru z uwagi na to, że zostały wskazane zarobki nie podlegające uwzględnieniu przy ustalaniu tej podstawy,
– organ rentowy stwierdził brak prawa do świadczenia lub obniżył jego wysokość, np. wskutek korekty świadectwa pracy, czy też zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach ZUS Rp-7, dokonanej przez płatnika składek,
– upłynęło 5 lat od doręczenia decyzji o odmowie niezasadnie przyznanego świadczenia lub obniżenia jego wysokości.
Przedstawiony tryb nie dotyczy również tych spraw, w których ZUS stwierdził brak prawa do świadczenia lub ustalił je w niższej wysokości wskutek przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, tj. spraw z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
