Takie zdarzenie wywiera oczywiście określone skutki w sferze prawa podatkowego. Nie wchodząc w szczegóły stwierdzić należy, że – jak wynika z art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (zwanej dalej w skrócie: updop) – dla wierzyciela umorzone wierzytelności, które uprzednio na podstawie 12 ust. 3 ww. ustawy zostały zaliczone do przychodów podatników mogą być przez niego zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Z kolei dla dłużnika, zwolnienie z długu co do zasady będzie skutkowało powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, co wynika z art. 12 ust. 1 pkt 3 lit a) updop.
Często zadawanym przez podatników pytaniem, jest czy zwolnienie z długu dokonane pomiędzy podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 11 updop może zostać uznane za transakcję, dla której zastosowane znajdą regulacje określone w powyższym artykule, oraz czy takie zwolnienie z długu powoduje obowiązek sporządzenia szczególnej dokumentacji podatkowej, o której mowa w art. 9a ww. ustawy?
Pamiętać bowiem należy, że w myśl art. 11 updop, jeżeli w wyniku szczególnego rodzaju powiązań (m.in. kapitałowych, rodzinnych) zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań. Do ustalenia tych dochodów stosuje się jedną ze wskazanych w przepisach metod.
Zgodnie jednak ze stanowiskiem organów podatkowych i piśmiennictwa w tego rodzaju sytuacjach brak jest podstaw do zastosowania przedmiotowych regulacji.
Jak podkreśla się, umorzenie wierzytelności poprzez zwolnienie z długu nie może zostać uznane za „transakcję” w znaczeniu wskazanym przez art. 9a updop. W przypadku zwolnienia z długu nie może być też mowy o wystąpieniu „ceny” czy też „zysku”, a żadna ze wskazanych w ustawie i rozporządzeniu wykonawczym metod ewentualnego szacowania dochodu nie mogłaby zostać wykorzystana.
Zasygnalizować przy tym należy, że odmiennie stanowisko mają organy podatkowe w odniesieniu do umarzania odsetek od wierzytelności. Jak wyczytać można w piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 13 stycznia 1999 r. (PB3-5912-722-604/HS/98), „odsetki od należności, w tym od udzielonych kredytów i pożyczek, naliczone, lecz nie otrzymane zgodnie z warunkami umowy, nie stanowią u wierzyciela przychodów. Odsetki takie są przychodami w dacie faktycznego otrzymania (…). Oznacza to, że podjęte przez strony umowy decyzje odnośnie do odsetek nie zapłaconych o ich umorzeniu, odroczeniu terminów płatności odsetek (prolongowaniu), obniżeniu oprocentowania, całkowitym lub częściowym zaniechaniu naliczania odsetek zarówno u wierzyciela, jak i dłużnika są podatkowo obojętne, chyba że zachodzą okoliczności określone w art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (a więc właśnie w przypadku podmiotów powiązanych – przyp. mój)”.
Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
