Jak wskazują obecnie obowiązujące przepisy, podatek podlega zwrotowi, jeżeli:
- uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (jest to tzw. nieważność względna);
- nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
- podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców;
- nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
Ziszczenie się powyższych okoliczności nie jest jednak wystarczające, aby podatnik mógł ubiegać się o omawiany zwrot. Musimy bowiem pamiętać, że podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony (jeszcze przed 2001 r. okres ten był dużo krótszy, wynosił bowiem dokładnie 3 lata). Instytucja zwrotu podatku znajduje więc zastosowanie tylko wtedy, gdy podatek od czynności cywilnoprawnych prawidłowo w zgodzie z przepisami ustawy został określony, który następnie w sytuacjach wymienionych w art. 11 w/w aktu prawnego może być podatnikowi zwrócony. Nie ma podstaw do odwoływania się do art. 11 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w sytuacji, gdy wymiar podatku dokonany został z naruszeniem przepisów prawa, czy to w związku z opodatkowaniem czynności opodatkowaniu niepodlegającej, czy też w związku z nieprawidłowym ustaleniem podstawy opodatkowania.
Istotą podatku od czynności cywilnoprawnych jest jego wymiar i pobór w przypadku dokonania określonych czynności cywilnoprawnych. Odstąpienie od realizacji umowy nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonego i uiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych. Podobnie późniejsze rozwiązanie ważnie zawartej umowy na skutek zgodnych oświadczeń stron nie wywołuje uprawnienia do żądania zwrotu poprawnie naliczonego i uiszczonego podatku. Tym samym rozwiązanie czynności prawnej poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli jej stron nie uzasadnia zwrotu naliczonego i pobranego podatku.
Na zakończenie warto dodać, że jeżeli podatek od czynności cywilnoprawnych zostanie zwrócony na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy, to przepisy nie przewidują terminu zwrotu podatku i oprocentowania zwróconej kwoty. Prawo nie przewiduje także możliwości naliczenia oprocentowania od zwróconego podatku, który był należny w dniu dokonania przez nią czynności skutkującej powstaniem zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych.
