Rozwiązanie problemu
Umowę o dzieło zdefiniowano w art. 627 KC jako zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła za wynagrodzeniem. Starania przyjmującego zamówienie w umowie o dzieło mają doprowadzić w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, za wynagrodzeniem zależnym od wartości dzieła (art. 628 § 1, art. 629, art. 632 KC). Umowa o dzieło zakłada swobodę i samodzielność w wykonywaniu dzieła, a jednocześnie nietrwałość stosunku prawnego, gdyż wykonanie dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem wykonania. Przyjmuje się przy tym, że rezultat, o który umawiają się strony, musi być z góry określony, mieć samoistny byt oraz być obiektywnie osiągalny i pewny. Wykonanie dzieła najczęściej przybiera postać wytworzenia rzeczy, czy też dokonania zmian w rzeczy już istniejącej (naprawienie, przerobienie, uzupełnienie). Tego rodzaju postacie dzieła są rezultatami materialnymi umowy zawartej między stronami, weryfikowalnymi ze względu na istnienie wad (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1999 r., sygn. akt IV CKN 152/00). Poza rezultatami materialnymi istnieją także rezultaty niematerialne, które mogą, ale nie muszą być ucieleśnione w jakimkolwiek przedmiocie materialnym. W każdym razie takim rezultatem nieucieleśnionym w rzeczy nie może być czynność, a jedynie jej wynik, dzieło bowiem musi istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UK 402/12).
Istotą umowy o dzieło jest więc uzyskanie określonego rezultatu. W przypadku umów, których przedmiotem jest przeprowadzenie zajęć (w tym wypadku zajęć w ramach kursu językowego) zachowanie lektora zmierza do wykonywania powtarzających się czynności w określonym przedziale czasowym, takich jak przeprowadzenie i realizacja zajęć z języka obcego w ramach kursu języka. Treścią tych umów nie jest bowiem osiągnięcie materialnego rezultatu czy też pomyślnego wyniku podejmowanych czynności.
Przyjmujący zamówienie przeprowadzenia zajęć z języka obcego (lektor) zobowiązuje się jedynie do starannego działania, czyli starannego przeprowadzenia wszystkich czynności niezbędnych do przeprowadzenia zajęć, nie może on bowiem przyjmować na siebie odpowiedzialności za ich rezultat. W przypadku umów, których przedmiotem jest „nauczanie kogoś” w zasadzie nie ma możliwości określenia obiektywnie osiągalnego i pewnego rezultatu. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie przesądza w zasadzie o kwalifikacji takich umów jako umów starannego działania – umów o świadczenie usług. O zakwalifikowaniu takowych umów jako umów o dzieło nie może również przesądzać sporządzone przez lektora metodyki, czyli ćwiczenia, teksty, testy, materiały graficzne, linki do stron internetowych, gry i inne materiały. Owe metodyki stanowią w zasadzie element umożliwiającym prawidłowe wywiązanie się z procesu nauczania. W orzecznictwie wskazuje się, że przygotowywanie własnej metodyki prowadzenia zajęć nie może być rozumiane jako realizacja oznaczonego dzieła w rozumieniu Kodeksu cywilnego (zob. wyrok SA w Rzeszowie z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt III AUa 329/16 ). Na marginesie można również wskazać, że w przedmiotowej sytuacji zaistniałby również brak przesłanek, by uznać, że przedmiotem umowy jest wykonanie utworu w rozumieniu przepisów prawa autorskiego.
W kwestii podobnych umów wypowiadał się również Sąd Najwyższy. W jednym z wyroków (wydanym na gruncie stanu faktycznego obejmującego zobowiązanie do przeprowadzenia wykładów) SN stwierdził, że treścią tej umowy nie jest osiągnięcie materialnego rezultatu, czy też pomyślnego wyniku podejmowanych czynności, bo przy tego rodzaju usługach nie jest to możliwe. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się jedynie do starannego przeprowadzenia wszystkich czynności niezbędnych do przeprowadzenia wykładów, nie przyjmując na siebie odpowiedzialności za ich rezultat. Takiemu zobowiązaniu nie można przypisać cech umowy o dzieło, a oczekiwania stron towarzyszące zawieraniu i wykonywaniu umów nazywanych przez nich umowami o dzieło, mogą się zrealizować wyłącznie jako elementy innej umowy – umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, regulowane w art. 750 KC (zob. wyrok SN z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UK 402/12).
Podstawa prawna:
Art. 627, art. 628, art. 629, art. 632, art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U.2016.380).
