Wypadek w pracy pod wpływem alkoholu, a świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego

Wypadek przy pracy

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych definiuje wypadek przy pracy jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w tej ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas m.in.:

• uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
• wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
• odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235);
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
   

Alkohol a wypadek przy pracy

Niewątpliwie spożywanie alkoholu w pracy może mieć duży wpływ na uznanie czy została spełniona przesłanka „związku z pracą” – wynikająca z przedstawionej powyżej definicji wypadku przy pracy. Bowiem jak zostało wskazane, za wypadek przy pracy uznaje się zdarzenie, które łącznie spełnia następujące kryteria:

• jest nagłe,
• wywołane przyczyną zewnętrzną,
• powodujące uraz lub śmierć oraz
• pozostaje w związku z pracą.

O ile pierwsze trzy kryteria są dość klarowne, tak związek wypadku z pracą budzi bardzo często wątpliwości interpretacyjne. Należy wskazać, że związek zdarzenia z pracą zostaje zachowany, jeżeli wypadek pozostawał w powiązaniu czasowym, miejscowym lub funkcjonalnym z pracą. Jednak związek ten może być zerwany na skutek zachowania pracownika wykonującego czynności, które nie wynikają z zatrudnienia lub są celom zatrudnienia przeciwne, nawet w przypadku, gdy samo zdarzenie nastąpiło na terenie zakładu pracy i w godzinach pracy. Dlatego też w wielu przypadkach stan nietrzeźwości pracownika może powodować zerwanie związku zdarzenia z pracą. Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy:

• zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
• zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
   

Wskazana definicja stanu nietrzeźwości została określona w kodeksie karnym. Jednak należy zaznaczyć, że to, czy w danym stanie faktycznym spożywanie alkoholu w czasie i miejscu świadczenia pracy powoduje zerwanie związku z pracą, decydują za każdym razem indywidualne okoliczności tego przypadku.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości. Zatem, do zerwania związku z pracą dojdzie w przypadku, gdy pracownik który znajduje się pod wpływem alkoholu i nie zostanie dopuszczony przez przełożonego do wykonywania pracy lub zostanie od niej odsunięty. Podkreślenia wymaga, że w takiej sytuacji pracownik dobrowolnie pozostaje na terenie zakładu pracy oraz oczywiście z uwagi na swoją nietrzeźwość nie jest gotowy do podjęcia pracy, a co za tym idzie nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Wówczas, nawet gdyby np. na budowie spadł z dachu, wykonując jakiekolwiek czynności – nie będzie to stanowiło wypadku przy pracy.

Nadto, należy zwrócić uwagę na art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – stanowi, że świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Potwierdza to, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. akt I UK 46/11) zgodnie z którym jeżeli pracownik, co do zasady, wykonuje obowiązki pracownicze w stanie nietrzeźwości, to nie przysługują mu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego tylko wówczas, gdy – będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych – przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku (art. 21 ust. 2 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Równocześnie świadczenia wypadkowe przysługują zawsze członkom rodziny zmarłego pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy bądź w drodze do pracy lub z pracy, bez względu na jego stopień przyczynienia się do spowodowania wypadku.

Podstawa prawna:
art. 3, art. 21 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1673)
art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. 1982 nr 35 poz. 230)