Spis treści
Na ustawę o prawach konsumenta należy patrzeć przede wszystkim pod kątem zmian, jakie wprowadza w prawach konsumenta i obowiązkach przedsiębiorcy w porównaniu do ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1225 z późn. zm.), dalej zwanej skrótowo „ustawą o ochronie niektórych praw konsumentów”. Z racji wielości zmian poniższe uwagi mają charakter skrótowy, bardziej sygnalizacyjny.
Sposób zredagowania ustawy
Już pierwszy rzut oka na nowy akt prawny pozwala na poczynienie kilku wstępnych spostrzeżeń. Zawarcie w pierwszym rozdziale słowniczka pojęć używanych w ustawie i zakresu umów, do których nie stosuje się ustawy, dodaje przejrzystości. Jak było dotychczas? Najważniejsze definicje były rozsiane po całej ustawie, a wyłączenia stosowania ustawy były inne w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa i inne w odniesieniu do umów zawieranych na odległość. Co więcej, te dwa rodzaje umów zostały uregulowane w jednym rozdziale, zatytułowanym „obowiązki przedsiębiorcy w umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość”. Tytuł tego jak i rozdziału poprzedzającego – stanowiącego nowość – regulującego obowiązki przedsiębiorcy w umowach innych niż wyżej wymienione, daje do myślenia. Ustawodawca główny nacisk położył tu na obowiązki przedsiębiorcy. Dla przypomnienia, ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów reguluje po prostu „umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa” i „umowy zawierane na odległość”. I jeszcze jedna zmiana , jedno z fundamentalnych praw konsumenta – prawo do odstąpienia od umowy – tym razem ujęto w odrębnym rozdziale.
Ogólne zmiany
Zmieniony, w porównaniu do dotychczas obowiązujących przepisów, został zakres umów, do których ustawa nie znajduje zastosowania. Do umów tych, zaliczają się te, które:
- dotyczą usług i mieszkań socjalnych, opieki nad dziećmi, wsparcia dla rodzin i osób w potrzebie,
- dotyczą gier hazardowych,
- zawierane są z przedsiębiorcą dokonującym częstych i regularnych objazdów, dostarczającym środków spożywczych, napojów, innych artykułów,
- dotyczą przewozu osób,
- zawierane są za pomocą aparatów sprzedających lub zautomatyzowanych punktów sprzedaży,
- zawierane są z dostawcą usług w rozumieniu Prawa telekomunikacyjnego, za pomocą aparatu publicznego zawieranych w celu skorzystania z takiego aparatu, jednorazowego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego przez konsumenta,
- dotyczą usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia,
- dotyczą imprezy turystycznej,
- dotyczą timeshare,
- zawierane są poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej 50 zł.
Wzmocniona zostaje ochrona konsumenta w przypadku spełnienia przez przedsiębiorcę świadczenia niezamówionego. Mianowicie, brak odpowiedzi konsumenta nie stanowi w takiej sytuacji zgody na zawarcie umowy. Prawa konsumenta gwarantowane ustawą zostały objęte absolutną ochroną. Znaczy to tyle, że konsument nie może zrzec się przyznanych praw, a postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta – wprowadzone np. pod naciskiem przedsiębiorcy – są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy.
Na początek obowiązki w innych umowach…
Nowość w przepisach dotyczących praw konsumenta stanowi uregulowanie praw w odniesieniu do umów innych niż zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Ustawodawca wymienił tu w 9 punktach najważniejsze informacje, które przedsiębiorca ma obowiązek przekazać konsumentowi, najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania umową. Powyższy obowiązek nie ma zastosowania do drobnych umów życia codziennego.
Dalej, wprowadzono dwa przepisy, które stosuje się również do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Chodzi przede wszystkim o konieczność uzyskania zgody konsumenta na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy. Oznacza to kres ukrytych opłat. Druga kwestia to opłaty za połączenia telefoniczne. Jeśli przedsiębiorca wskazuje numer telefonu do kontaktowania się z nim w sprawie zawartej umowy, opłata dla konsumenta za połączenie nie może być wyższa niż za zwykłe połączenie telefoniczne, zgodnie z pakietem taryfowym dostawcy usług, z którego korzysta konsument.
Co nowego w umowach zawieranych poza lokalem lub na odległość?
Obowiązek informacyjny w umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa ograniczał się w ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów do informacji na temat prawa do odstąpienia od umowy. Obowiązek taki przewidywały przepisy dot. umów zawieranych na odległość. Obecnie, treść obowiązku informacyjnego została istotnie rozbudowana. Na uwagę ponownie zasługuje sposób zredagowania przepisów: dotychczas „konsument powinien być poinformowany”, obecnie „przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta”. Obowiązek informacyjny zostaje ograniczony w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, gdy wynagrodzenie nie przekracza 600 zł, konsument zażądał wykonania usługi przez przedsiębiorcę w celu naprawy lub konserwacji, a przedsiębiorca i konsument wykonują swoje zobowiązania.
Ustawa przewiduje sytuację, w której konsument nie poniesie żadnych opłat i kosztów. Stanie się tak, gdy przedsiębiorca nie dopełni obowiązków informacyjnych w zakresie opłat dodatkowych lub innych kosztów, czy też kosztów zwrotu rzeczy. Co istotne, ciężar dowodu spełnienia obowiązków informacyjnych spoczywa na przedsiębiorcy.
Informacje przekazywane przez przedsiębiorcę w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa powinny być udzielone na piśmie lub na innym trwałym nośniku (tu potrzebna jest zgoda konsumenta) w czytelny sposób, prostym językiem. Sposób udzielenia informacji przy umowach zawieranych na odległość powinien odpowiadać rodzajowi użytego środka porozumiewania na odległość. Na piśmie lub – za zgodą konsumenta – należy wydać także dokument umowy lub potwierdzenia jej zawarcia (umowa poza lokalem przedsiębiorstwa).
Jeśli umowa zawierana na odległość, przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca musi mu przekazać istotne informacje przed złożeniem zamówienia. Przesunięciu uległ moment przekazania informacji – dotychczas maksymalnym terminem była chwila rozpoczęcia spełniania świadczenia.
Ustawa wprowadza nowe obowiązki przedsiębiorcy wynikające z kontaktu telefonicznego z konsumentem. Taka forma kontaktu, gdy celem jego jest zawarcie umowy na odległość, wiąże się z koniecznością poinformowania konsumenta na początku rozmowy o tym celu oraz podania danych identyfikujących. Jeśli dojdzie do propozycji zawarcia umowy przez telefon, treść proponowanej umowy musi zostać potwierdzona na papierze lub innym trwałym nośniku. Skuteczność samego oświadczenia konsumenta o zawarciu umowy również zależy od utrwalenia na piśmie lub innym trwałym nośniku i otrzymaniu potwierdzenia przedsiębiorcy. Co ta nowość oznacza w praktyce? Konsument zyskuje czas na ostateczne podjęcie decyzji i nie będzie działał pod wpływem chwili i nie da się tak łatwo naciągnąć telemarketerowi.
Dłuższy czas na odstąpienie od umowy
Kolejne ważne zmiany wiążą się z regulacją prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorcy lub na odległość. Przede wszystkim zostaje wydłużony termin do odstąpienia – z 10 dni do 14 – i zdefiniowany moment, od którego rozpoczyna się bieg terminu do odstąpienia od umowy. Zmianie ulegają skutki niepoinformowania konsumenta o prawie odstąpienia od umowy. W konsekwencji konsument będzie miał aż 12 miesięcy do odstąpienia od umowy (poprzednio maksymalnie 3 miesiące). Ten termin należy liczyć od upływu wspomnianego terminu 14 dni. Nowa jest również możliwość odstąpienia od umowy drogą elektroniczną, jeśli przedsiębiorca zapewnia taką możliwość.
Zasadniczo przedsiębiorca ma obowiązek zwrotu płatności dokonanej przez konsumenta, obejmującej również koszty. Obowiązku zwrotu kosztów nie ma, jeśli konsument wybierze inny niż najtańszy sposób dostarczenia rzeczy.
Prawo do odstąpienia od umowy nie zawsze przysługuje. Wszystko zależy od tego, czego umowa dotyczy. Nowa ustawa rozszerza katalog wyłączeń przewidzianych dotychczas w odniesieniu do umów zawieranych na odległość.
Umowy dotyczące usług finansowych – prawie bez zmian
Niewiele zmienił ustawodawca w umowach dotyczących usług finansowych zawieranych na odległość. Informacje przekazywane przez przedsiębiorcę, najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową, należy utrwalić na piśmie lub innym trwałym nośniku, dostępnym dla konsumenta (poprzednio inny statyczny nośnik informacji). Dodano zapis, zgodnie z którym termin do odstąpienia od umowy uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem oświadczenie zostało wysłane. Przewidziano również możliwość wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia. Strony mogą zastrzec krótszy termin wypowiedzenia.
Co z umowami zawartymi przed 25 grudnia?
Z dniem wejścia w życie ustawy o prawach konsumenta tracą moc dwa akty prawne: wspomniana ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.). Co stanie się jednak z umowami zawartymi przed dniem wejścia w życie nowej ustawy? Tu konsumentów i przedsiębiorców obowiązują przepisy dotychczasowe, a zatem dwóch uchylanych ustaw.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r., poz. 827)
