Abolicja
Przepisy o charakterze abolicyjnym mają na celu umożliwienie zalegalizowania pobytu jak największej liczbie cudzoziemców nielegalnie przebywających w Polsce. W związku z powyższym nie będą one nakładać na cudzoziemców obowiązku spełnienia zbyt wielu przesłanek uzyskania zezwolenia na pobyt oraz nie będą stwarzać nadmiernych barier dla osiągnięcia tego celu. Zalegalizowanie pobytu cudzoziemców nielegalnie przebywających na terytorium Polski odbędzie się w formie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na okres 2 lat. W trakcie takiego pobytu cudzoziemiec będzie mógł zatrudnić się bez zezwolenia – na podstawie umowy o pracę.
Organami właściwymi do przeprowadzenia postępowań będą wojewodowie właściwi ze względu na miejsce pobytu cudzoziemców. Wniosek o udzielenie takiego zezwolenia cudzoziemiec będzie musiał złożyć w ciągu 6 miesięcy od daty wejścia w życie ustawy, tj. od 1 stycznia 2012 r.
Możliwość skorzystania z abolicji będą mieli cudzoziemcy przebywający w Polsce:
- nieprzerwanie co najmniej od dnia 20 grudnia 2007 r., których pobyt na tym terytorium w dniu wejścia w życie ustawy jest nielegalny;
- nieprzerwanie co najmniej od dnia 1 stycznia 2010 r., którym przed tym dniem została wydana ostateczna decyzja o odmowie nadania statusu uchodźcy, zawierająca orzeczenie o wydaleniu, i których pobyt na tym terytorium w dniu wejścia w życie ustawy jest nielegalny;
- wobec których w dniu 1 stycznia 2010 r. trwało postępowanie w sprawie nadania statusu uchodźcy wszczęte na skutek kolejnego wniosku.
W projekcie przyjęto domniemanie, że pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie się uważać za nieprzerwany, jeżeli nic innego nie będzie wynikać ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego lub okoliczności sprawy. Złagodzono także dodatkowe warunki konieczne do zalegalizowania pobytu cudzoziemca w trybie abolicji odstępując wobec niego od wymogów dotyczących miejsca zamieszkania, możliwości wykonywania pracy i posiadania wystarczających środków utrzymania.
Poza przepisami umożliwiającymi zalegalizowanie pobytu w ramach abolicji wprowadzono również rozwiązania, które umożliwią udzielenie pomocy cudzoziemcom przeniesionym do Polski w ramach relokacji lub przesiedlenia. W stosunku do cudzoziemców objętych relokacją lub przesiedleniem wprowadzono regulacje, które skrócą przebieg postępowania o nadanie im statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej. Nowe przepisy pozwolą przeprowadzić znaczną część postępowania poza granicami Polski – w miejscach gdzie cudzoziemcy się znajdują.
Cudzoziemiec, który będzie zakwalifikowany do przesiedlenia lub relokacji przed przyjazdem do Polski, za pośrednictwem delegowanego funkcjonariusza Straży Granicznej złoży wniosek o nadanie statusu uchodźcy do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Po przyjeździe do Polski przesiedlony lub relokowany cudzoziemiec za pośrednictwem komendanta oddziału lub placówki Straży Granicznej, przez którą przekroczył granicę przekaże Szefowi Urzędu do Spraw Cudzoziemców swój dokument podróży. W ciągu 2 dni od dnia wjazdu do Polski cudzoziemiec będzie musiał stawić się we wskazanym wcześniej ośrodku dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy. Opieka medyczna i pomoc socjalna będą przysługiwać cudzoziemcowi od dnia zgłoszenia się do ośrodka. W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia opieka medyczna będzie przysługiwać od dnia wjazdu relokowanego bądź przesiedlanego cudzoziemca na terytorium Polski.
Nadanie statusu uchodźcy
Zmiany będą dotyczyć przepisów w zakresie udzielania pomocy osobom ubiegającym się o nadanie statusu uchodźcy. Obecnie cudzoziemcowi, który złożył wniosek o nadanie takiego statusu, zapewnia się pomoc socjalną i opiekę medyczną. Można też udzielić mu pomocy w dobrowolnym powrocie do kraju, do którego ma prawo wjazdu. Nowe przepisy zapewnią pomoc cudzoziemcowi także w przypadku przeniesienia go do innego państwa unijnego, w celu rozpatrzenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Jednocześnie wszystkim cudzoziemcom, którzy złożyli wnioski o nadanie statusu uchodźcy będzie przysługiwać pomoc socjalna i opieka medyczna na zasadach ogólnych.
Pomoc socjalna i opieka medyczna dla cudzoziemca
Cudzoziemiec, który nie przebywa w ośrodku dla cudzoziemców, a korzysta z pomocy socjalnej w postaci świadczenia pieniężnego będzie miał prawo do nauki języka polskiego, pomocy dydaktycznych dla dzieci korzystających z nauki i opieki w publicznych placówkach oraz pokrycia, w miarę możliwości, kosztów zajęć pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych dla dzieci. Na razie taka pomoc przysługuje jedynie cudzoziemcom, którzy przebywają w ośrodku dla cudzoziemców. Wprowadzono przepis, zgodnie z którym świadczenie pieniężne nie będzie przysługiwało cudzoziemcowi za okres, kiedy przebywał poza granicami Polski.
Pomoc socjalna i opieka medyczna będą zapewnione cudzoziemcowi w czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy, począwszy od dnia, w którym zgłosił się on do ośrodka dla cudzoziemców. Jedynie w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia, cudzoziemiec będzie mógł skorzystać z opieki medycznej już od dnia złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy.
Zmieniony został także zakres świadczeń, które udzielane są cudzoziemcom w dobrowolnym powrocie do swojego kraju. Obecnie zapewnia się im przejazd najtańszym środkiem transportu oraz pokrywa tylko część kosztów wyżywienia w podróży. W nowych przepisach zaproponowano zniesienie ograniczeń w wyborze środka komunikacji i pełne pokrycie kosztów wyżywienia w podróży.
