Jakie warunki powinna spełniać osoba chcąca dokonać adopcji?
Należy pamiętać, że przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (czyli pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona) jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego. Musi ona również posiadać opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny. Odbycie szkolenia nie jest jednak wymagane w przypadku osób spokrewnionych lub spowinowaconych z dzieckiem, a także tych, które w stosunku do dziecka sprawują rodzinną pieczę zastępczą. Oceny kandydatów chcących dokonać adopcji dokonują ośrodki adopcyjne i sądy. W szczególności zwracają one uwagę na osobowość, stan zdrowia psychicznego i fizycznego, zdolność do wychowania dziecka, sytuację rodzinną, motywy wystąpienia o przysposobienie, przekonania religijne zarówno kandydata jak i dziecka. Ośrodki adopcyjne oraz sądy oceniają także sytuację materialną potencjalnych rodziców, choć oczywiście nie jest to najważniejsze. Warto wiedzieć, że wspólnie przysposobienia mogą dokonać tylko małżonkowie. Jeżeli więc tylko jedno z małżonków chce zaadoptować dziecko, musi uzyskać na to zgodę współmałżonka. Nie dotyczy to sytuacji, gdy małżonek nie ma zdolności do czynności prawnych albo porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie ma jednak przeszkód do tego, aby adopcji dokonała osoba samotna. W takim przypadku bierze się pod uwagę zdolność tej osoby do należytego wywiązywania się z opieki. Między przysposabiającym, a przysposobionym musi być odpowiednia różnica wieku, czyli taka, jaka dzieli zwykle naturalnych rodziców i ich dzieci. Znaczna nawet różnica wieku nie stanowi przeszkody w dojściu przysposobienia do skutku, chyba że przeciwko adopcji przemawiają jakieś szczególne okoliczności ze względu na dobro dziecka. Trzeba jednak pamiętać, że w każdym przypadku to sąd rozstrzyga takie kwestie. Adopcja zagraniczna jest możliwa w sytuacji, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne. Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania jeżeli między stronami stosunku przysposobienia istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa, albo gdy przysposabiający adoptował już rodzeństwo przysposabianego. Co ważne, taka adopcja może być orzeczona po upływie określonego przez sąd opiekuńczy okresu osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowości w Polsce.
Adoptować można osobę małoletnią
Przysposobić można osobę małoletnią (czyli taką, która nie ukończyła 18 lat i nie wstąpiła w związek małżeński) i tylko dla jej dobra. Co ważne, wymaganie małoletniości powinno być spełnione w dniu złożenia wniosku o adopcję, co oznacza, że w dniu orzekania o adopcji albo nawet w dniu uprawomocnienia się wyroku adoptowany może być już pełnoletni. W przypadku, gdy dziecko ukończyło 13 lat, do dokonania przysposobienia potrzebna jest jego zgoda. Ponadto sąd powinien wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył 13 lat, jeżeli może on pojąć znaczenie adopcji. Jeżeli jednak byłoby to sprzeczne z dobrem dziecka, np. gdy uważa się ono za dziecko przysposabiającego, wówczas nie pyta się go o zgodę.
Zgoda rodziców przysposabianego
Trzeba mieć na uwadze, że do adopcji potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie jest też potrzebna zgoda ojca, jeżeli jego ojcostwo zostało ustalone przez sąd, a władza rodzicielska nie została mu przyznana. Ponadto sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka. Rodzice mogą także przed sądem opiekuńczych wyrazić zgodę na adopcję swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. W takim przypadku nie przysługuje im władza rodzicielska i prawo do kontaktów z dzieckiem. Zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie. Należy pamiętać, że zgoda rodziców na adopcję dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie 6 tygodni od urodzenia się dziecka. Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, wówczas do przysposobienia potrzebna jest zgoda opiekuna. W przypadku, gdy wymaga tego dobro dziecka sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec adopcję nawet mimo braku zgody opiekuna.
Orzeczenie adopcji
Przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego. Przed orzeczeniem adopcji sąd może określić sposób i okres osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym. Wykonując nad tym nadzór sąd opiekuńczy korzysta z pomocy ośrodka adopcyjnego oraz, w razie potrzeby, organu pomocniczego w sprawach opiekuńczych. Warto wiedzieć, że śmierć, zarówno przysposabiającego, jak i przysposobionego przed wydaniem orzeczenia o adopcji wyłącza możliwość jej orzeczenia. Wyjątkowo orzeczenie o przysposobieniu może być wydane po śmierci przysposabiającego ale tylko w sytuacji, gdy zostaną łącznie spełnione następujące warunki:
– z żądaniem adopcji wystąpili oboje małżonkowie,
– jeden z nich zmarł po wszczęciu postępowania,
– drugi podtrzymuje żądanie adopcji wspólnie przez małżonków,
– przez dłuższy czas przed wszczęciem postępowania przysposabiany pozostawał pod pieczą wnioskodawców lub tylko zmarłego wnioskodawcy i między stronami powstała więź jak między rodzicami a dzieckiem.
Skutki przysposobienia
Poprzez przysposobienie pełne powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi. Adoptowany nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego, a tym samym ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Co ważne, skutki adopcji rozciągają się na zstępnych (dzieci, wnuki) przysposobionego. Przez adopcję pełną ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym. Z kolei przy adopcji niepełnej, na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki adopcji polegać będą wyłącznie na powstaniu stosunku między adoptującym a adoptowanym. Jednakże i w tym przypadku skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego. Natomiast w pozostałym zakresie zostają utrzymane dotychczasowe więzi pokrewieństwa. Trzeba mieć również na względzie, że nie jest dopuszczalne ograniczenie skutków przysposobienia w sytuacji, gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na adopcję dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego. Adoptowany otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka – nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa. Sąd może także, na wniosek przysposabiającego, zmienić imię lub imiona dziecka. Jednak jeżeli ukończyło ono 13 lat, wówczas może to nastąpić tylko za jego zgodą.
Rozwiązanie adopcji
Warto wiedzieć, że rozwiązanie stosunku przysposobienia jest możliwe jedynie z ważnych powodów. Nie dopuszcza się jednak jego rozwiązania, jeżeli wskutek tego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka. Nie jest również dopuszczalne rozwiązanie adopcji, na którą rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego.
