Udzielenie informacji dotyczącej oceny sytuacji finansowej kredytobiorcy wynika z treści art. 70 ust. 3 Prawa bankowego, który stwierdza, że kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. Przepis ten nie odnosi się jednak do kredytobiorcy będącego konsumentem. Przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim stanową lex specialis w stosunku do Prawa bankowego, a ustawa ta nie nakłada na kredytobiorcę obowiązku umożliwienia bankowi dokonania czynności związanych z oceną sytuacji finansowej.
Powyższy przepis prawa bankowego ma charakter ściśle związany z prowadzoną przez klienta działalnością gospodarczą, stąd określony jest tam zapis o treści „sytuacji finansowej i gospodarczej”. W przypadku konsumenta, który zaciągnął kredyt zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim nie tylko brak jest takiego wymogu, ale wręcz jedyną przesłanką jaką bank ocenia to terminowość spłat rat kredytu, gdyż niemożliwym jest dokonanie sytuacji gospodarczej klienta, który zaciągnął kredyt konsumencki.
Zgodnie z przepisami ustawy, konsumentem jest osoba fizyczna, która zawiera umowę z przedsiębiorcą w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą. Ponadto w myśl Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z dnia 16 grudnia 2008 roku, w przypadku ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych klasyfikacji tych ekspozycji nie jest dokonywana w oparciu o sytuację finansową i gospodarczą, a jedynie bank ocenia terminowość spłaty kredytu. W związku z powyższym należy stwierdzić, że bank w przypadku kredytu lub pożyczki udzielonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim, nie jest uprawniony do żądania od kredytobiorcy umożliwienia podejmowania czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej, a konsument nie jest zobowiązany bankowi umożliwiać takich działań.
Ponadto w myśl przepisu art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto w myśl art. 3853 pkt. 9 k.c. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
Jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie postanowienia umowy, które przewidywałby umożliwienie bankowi przez kredytobiorcę podejmowania przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej, to takie żądanie jest bezzasadne – oparte na błędnej interpretacji dokonanych przez bank przepisów Prawa bankowego, w oderwaniu od przepisów chroniących interesy konsumenta. Działanie takie może zatem zostać uznane za naruszające interes konsumenta, a tym samym sprzeczne z prawem.
Jarosław Olejarz
