Na wstępie warto zaznaczyć, że przedawnienie jest instytucją w pierwszym rzędzie materialno prawną (niezależnie od tego, że wywołuje istotne skutki także na płaszczyźnie procesowej), co ma z kolei zasadnicze znaczenie dla stwierdzenia dopuszczalności wstecznego działania przepisów dotyczących przedawnienia. Zgodnie z treścią art. 101 KK, karalność przestępstwa ustaje po upływie:
- 30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
- 20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
- 15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
- 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
- 5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.
Zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne nie ulegają przedawnieniu. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od dowiedzenia się pokrzywdzonego o osobie sprawcy przestępstwa, lecz nie później niż z upływem 3 lat od popełnienia czynu. Wymienione wyżej terminy niekiedy są nazywane w literaturze przedawnieniem ścigania. W razie wszczęcia postępowania przeciwko osobie termin przedawnienia wydłuża się o 10 lat dla zbrodni i występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, albo o 5 lat w wypadku innych przestępstw. Tak wydłużony termin bywa czasem określany w doktrynie mianem przedawnienia wyrokowania.
Z powyższego wynika zatem, że okres przedawnienia jest uzależniony od zagrożenia ustawowego za dany czyn zabroniony. Przedawnienie przestępstw o charakterze seksualnym, szczególnie gdy pokrzywdzonymi są małoletni, charakteryzuje się dodatkowymi elementami. Przedawnienie w takim wypadku nie może nastąpić przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 roku życia. Oznacza to, iż termin przedawnienia ulega przedłużeniu na okres 5 lat od ukończenia pełnoletniości przez pokrzywdzonego przestępstwem seksualnym. Możliwość taka została wprowadzona ustawą z dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2008.214.1344), która weszła w życie 18 grudnia 2008 r. Już niedługo jednak reguła ta będzie zmodyfikowana.
Ustawodawca chce bowiem w tym zakresie, aby okres przedawnienie został wydłużony o kolejne lata. Zgodnie z założeniami resortu sprawiedliwości, przedawnienie karalności przestępstwa seksualnego skierowanego przeciwko osobie małoletniej nie będzie mogło nastąpić przed ukończeniem przez pokrzywdzonego 28 roku życia (tj. 10 lat od momentu ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat). Celem nowelizacji ma być oczywiście ochrona małoletnich pokrzywdzonych – w praktyce bowiem omawiane przestępstwa nie są ujawniane we właściwym czasie. Na chwilę obecną przedawnienie przestępstw seksualnych, w których pokrzywdzonymi są małoletni następuje maksymalnie po osiągnięciu przez nich 23 roku życia. Ustawodawca uważa, że taki wiek jest zdecydowanie za niski i pokrzywdzeni nie mają rzeczywistej możliwości skutecznego zawiadamiania o zadawnionych przestępstwach, te ostatecznie stają się przedawnione.
Istotną informacją w przedmiotowej materii jest to, że planowana nowelizacja Kodeksu karnego jest zgodna z prawem europejskim. Jeśli modyfikacja wejdzie zatem w życie, polski Kodeks karny będzie dużo bardziej zbliżony w swej treści do swych zagranicznych odpowiedników.
