Obowiązujące przepisy
Obowiązująca ustawa o świadczeniach rodzinnych przewiduje dwa rodzaje świadczeń opiekuńczych – świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy.
O świadczenie pielęgnacyjne może ubiegać się matka, ojciec lub inna osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny nad osobą niepełnosprawną. Ponadto może być ono przyznane opiekunowi faktycznemu dziecka. Osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne w przypadku, gdy nie ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie sprawować opieki. Najważniejsze jest, aby taka osoba naprawdę sprawowała opiekę nad niepełnosprawnym. Każdy, kto chce otrzymać takie świadczenie musi zrezygnować z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i opiekować się na stałe chorą osobą. Nie można być również zarejestrowanym w urzędzie pracy. Osoba, nad którą jest sprawowana opieka musi legitymować się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. W takim orzeczeniu musi znaleźć się wskazanie o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Świadczenie pielęgnacyjne jest wypłacane w stałej kwocie 620,-zł, do której obecnie wypłacana jest dodatkowa pomoc w ramach programu rządowego, w wysokości 200,-złotych. Specjalny zasiłek opiekuńczy to z kolei świadczenie przysługujące osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, w przypadku, gdy rezygnują one z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Przyznanie tego zasiłku jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, bowiem przysługuje on w sytuacji, gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza 623,-zł. Kwota zasiłku wynosi 520,-zł.
Likwidacja specjalnego zasiłku opiekuńczego
Po nowelizacji zostanie tylko jedno świadczenie opiekuńcze, czyli świadczenie pielęgnacyjne. Projekt przewiduje bowiem likwidację specjalnego zasiłku opiekuńczego. Osoby, które pobierały go do tej pory będą miały możliwość ubiegania się o w/w świadczenie pielęgnacyjne. Po zmianach uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego będzie uzależnione również od konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad osobą niepełnosprawną. Ponadto, możliwość uzyskania tego świadczenia oraz określenie wysokości wsparcia dla opiekuna osoby niepełnosprawnej będzie zależało od stopnia i zakresu konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad osobą niepełnosprawną z zastosowaniem pięciostopniowej skali, zgodnie z którą im mniej uzyskanych punktów, tym większa niesamodzielność osoby niepełnosprawnej i zwiększona potrzeba sprawowania opieki. Maksymalna wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w poszczególnych latach będzie wynosiła:
1) w 2014r. – w wysokości do 900,-zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1229,-zł),
2) w 2015r. – w wysokości do 1150,-zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1560,-zł),
3) w 2016r. – w wysokości do 1300,-zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1775,zł.
Projektodawcy zakładają także, że wysokość świadczenia pielęgnacyjnego nie będzie mogła być niższa niż 620,-zł i wyższa niż 1465,zł. Co 3 lata będzie przeprowadzana weryfikacja wysokości kwot świadczeń rodzinnych.
Stopniowanie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego
Wysokość przedmiotowego świadczenia będzie ustalana na zasadzie stopniowania w oparciu o opinię o konieczności sprawowania opieki. I tak:
1) pierwszy stopień – wysokość świadczenia pielęgnacyjnego będzie odpowiadała minimalnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego,
2) drugi stopień – wysokość świadczenia pielęgnacyjnego będzie odpowiadała minimalnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego powiększonej o 25% różnicy pomiędzy najniższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a najwyższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego,
3) trzeci stopień – wysokość świadczenia pielęgnacyjnego będzie odpowiadała minimalnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego powiększonej o 50% różnicy pomiędzy najniższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a najwyższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego,
4) czwarty stopień – wysokość świadczenia pielęgnacyjnego będzie odpowiadała minimalnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego powiększonej o 75% różnicy pomiędzy najniższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a najwyższą kwotą świadczenia pielęgnacyjnego,
5) piąty stopień – wysokość świadczenia pielęgnacyjnego będzie wynosiła 100% maksymalnej wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.
Kwota świadczenia pielęgnacyjnego będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę.
Świadczenie będzie przyznawane czasowo
Po zmianach świadczenie opiekuńcze przyznawane będzie nie dłużej, niż na czas ważności decyzji, dotyczącej oceny zakresu konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad osobą niepełnosprawną. Uprawnione osoby będą więc musiały występować do właściwego organu z wnioskiem o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na kolejny okres określony w ustawie. Co 6 miesięcy będzie przeprowadzany obowiązkowy wywiad, który ma weryfikować fakt sprawowania opieki. Pierwszy wywiad będzie przeprowadzany w momencie przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, a następnie aktualizowany co 6 miesięcy, jeżeli do końca okresu na który przyznano prawo do tego świadczenia pozostało więcej niż 3 miesiące. Ponadto wywiad będzie mógł zostać przeprowadzony w każdej sytuacji, w której właściwy organ lub marszałek województwa poweźmie wątpliwości co do spełnienia ustawowych kryteriów. Tak jak do tej pory, za osoby pobierające świadczenie będą opłacane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Osoby, które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy będą mogły zachować te uprawnienia do czasu trwania ważności decyzji w dotychczasowej wysokości, z możliwością weryfikacji tego prawa i uzyskania korzystniejszych warunków w przypadku spełniania nowych zasad.
