Związki monogamiczne w Europie są czymś naturalnym i od wieków praktykowanym, w przeciwieństwie do krajów afrykańskich czy arabskich. W związku z tym także polski ustawodawca sprzyja zasadzie jednego związku małżeńskiego. Oczywiście nie oznacza to, że kobieta czy mężczyzna nie mogą po jakimś czasie ponownie wstąpić w związek z zupełnie inną osobą, poprzednie małżeństwo musi być jednak definitywnie zakończone. Rozwiązanie małżeństwa może nastąpić na skutek rozwodu, nigdy separacji, związek kończy się także wtedy gdy jeden z małżonków umiera. Istnieje także trzecie rozwiązanie – unieważnienie lub stwierdzenie nieistnienia małżeństwa, np. z powodu bigamii.
Przepisy prawa rodzinnego
Zgodnie z treścią art. 13 KRiO, nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Co ciekawe interes prawny w żądaniu unieważnienia małżeństwa bigamicznego ma również dziecko z pierwszego małżeństwa. Przez interes prawny rozumieć należy bowiem nie tylko interes natury majątkowej, ale przede wszystkim interes ściśle osobisty. Nie ulega wątpliwości, że interes prawny natury osobistej w unieważnieniu małżeństwa zawartego przez jednego z rodziców z osobą trzecią w czasie trwania pierwszego związku małżeńskiego posiada również dziecko pochodzące z pierwszego małżeństwa. Interes prawny dziecka leży tu w utrzymaniu wyłącznej przynależności rodzica do rodziny dziecka i usunięciu z kręgu najbliższych rodzica osoby trzeciej.
Trzeba jednak pamiętać, że nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponownie małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim.
Bigamia może być ważna
Pojawia się zatem pytanie – czy małżeństwo bigamiczne jest w ogóle ważne? Okazuje się, że tak choć tylko do pewnego momentu. Małżeństwo bigamiczne zawarte mimo podstawy do jego unieważnienia rodzi wszelkie skutki "ważnego" związku małżeńskiego, aż do chwili uprawomocnienia wyroku orzekającego jego unieważnienie. Teoretycznie możliwe jest, że taki związek będzie trwał aż do śmierci jednego z małżonków – szczególnie, gdy żaden z nich nie wystąpił z wnioskiem o unieważnienie zawartego związku.
Przepisy prawa karnego
Bigamia jest na tyle poważna, że nie wywołuje skutków tylko i wyłącznie w prawie rodzinnym. Oprócz unieważnienia drugiego związku, bigamista powinien spodziewać się konsekwencji prawnokarnych. Kodeks karny przewiduje bowiem, że podwójne małżeństwo jest karalne, a dokładniej sprawca, który zawiera kolejny związek, podczas gdy pierwszy nadal istnieje.
Zgodnie z treścią art. 206 KK, to zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przestępstwo bigamii może zostać popełnione wyłącznie umyślnie – oznacza to, że osoba zawierająca nowy związek małżeński i jednocześnie pozostająca w innym związku małżeńskim, jest świadoma przedsiębranych przez siebie czynów. Jednocześnie sprawca omawianego czynu zabronionego chce go popełnić lub godzi się na to. Przestępstwo może zostać popełnione zatem również w zamiarze ewentualnym – wtedy, gdy sprawca nie wie, czy jego poprzedni związek trwa nadal. Taka sytuacja może mieć miejsce np. wtedy, gdy drugi małżonek wyjedzie z kraju i nie wiemy czy w ogóle żyje. Oczywiście błąd osoby zawierającej nowe małżeństwo jest okolicznością uchylająca odpowiedzialność karną za popełnioną poligamię. Błąd ten będzie się opierał na przekonaniu, iż jego małżeństwo nie istnieje.
Przedmiotem ochrony w przepisie omawianego artykułu jest rodzina, a w jej ramach małżeństwo monogamiczne, jako zgodna z tradycją kulturową ustawowa forma małżeństwa między jednym mężczyzną i jedną kobietą. Pamiętajmy także, że ochronie podlega jedynie małżeństwo zawarte w sposób prawem przewidziany – a więc małżeństwo świeckie, jak i małżeństwo kościelne powodujące zawarcie małżeństwa cywilnego (tzw. ślub konkordatowy).
Podstawa prawna:
[art. 13 k.r.o. (Dz.U. z 2012 r. Nr 788 j.t.)]
[art. 206 k.k. (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz. 552)]
