Na wstępie warto podkreślić, że ustawa odróżnia "wyrok" i "postanowienie" jako akty procesowe zawierające decyzje rozstrzygające kwestie prawne od ich "uzasadnień". Uprawomocnić się i wiązać może jedynie "wyrok" lub "postanowienie", gdyż tylko w części dyspozytywnej orzeczenia zawarte są oświadczenia woli organów procesowych, w przeciwieństwie do uzasadnień, w których zamieszczane są oświadczenia wiedzy.
Wyroki są zawsze sporządzane na piśmie, przy czym sąd zawsze ogłasza wyrok w ustnej formie. Jak stanowi art. 413 KPK, każdy wyrok powinien zawierać:
- oznaczenie sądu, który go wydał, oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta,
- datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku,
- imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego,
- przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu,
- rozstrzygnięcie sądu,
- wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej.
Ustawodawca przewidział także inne, dodatkowe elementy orzeczeń skazujących. Wyroki takie muszą bowiem zawierać dodatkowo:
- dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną,
- rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, a w razie potrzeby, co do zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276 KPK (zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazanie powstrzymania się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów).
Jak zaznaczył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II KK 229/12), sąd w wyroku skazującym (a wcześniej prokurator w akcie oskarżenia) zobligowany jest do wskazania, który z tych alternatywnie określonych zespołów znamion tworzących typ czynu zabronionego, czyni podstawą kwalifikacji prawnej. Stosownie do przyjętego typu czynu zabronionego kształtuje wówczas opis zarzuconego sprawcy czynu, przy czym wtedy, gdy konkretne znamię czynu zabronionego może być spełnione przez różne desygnaty, zobligowany jest do uszczegółowienia tego opisu, wskazując, na czym konkretnie polegało przypisane sprawcy zachowanie. Nie jest w takim wypadku wystarczające ograniczenie się do przepisania zwrotów ustawowych użytych w abstrakcyjnie ujętym przepisie prawa karnego. Wynikający z art. 413 § 2 pkt 1 KPK obowiązek dokładnego określenia przypisanego oskarżonemu czynu oznacza, że w jego opisie należy zawrzeć te elementy, które należą do istoty czynu, a więc dotyczące podmiotu czynu, rodzaju atakowanego dobra, czasu, miejsca i sposobu jego popełnienia oraz skutków, zwłaszcza rodzaju i wysokości szkody. W szczególności powinien on zawierać wszystkie znamiona przypisanego typu przestępstwa. Natomiast zbędne jest (także przy konstrukcji współsprawstwa) wprowadzanie do opisu czynu okoliczności, które doprowadziły do powstania skutków objętych częścią dyspozytywną wyroku, w sytuacji gdy osoba współdziałająca nie realizuje żadnego znamienia czasownikowego uzgodnionego czynu zabronionego, ale wykonane przez nią wcześniej lub w trakcie trwania przestępstwa czynności stanowią istotny wkład we wspólne przedsięwzięcie. Z istoty konstrukcji współsprawstwa wynika, że każdy ze współsprawców ponosi odpowiedzialność za całość popełnionego (wspólnie i w porozumieniu) przestępstwa, a więc także i w tej części, w jakiej znamiona czynu zabronionego zostały wypełnione zachowaniem innego ze współsprawców.
