Co podlega egzekucji komorniczej?

Komornik ma prawo skonfiskować nieruchomości, ruchomości, a także zająć prawa majątkowe np. patenty i licencje. Jak było zaznaczone na wstępie – wszystko musi odbywać się jednak zgodnie z literą prawa – a bardziej dokładnie z regulacjami zawartymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Zajęte przedmioty mogą zostać zlicytowane i sprzedane, a z uzyskanej kwoty zaspokaja się wierzyciela i pokrywa koszty prowadzenia egzekucji komorniczej. Ustawodawca wyposażył komornika w dosyć znaczące kompetencje, ponieważ może on prowadzić swoje postępowanie względem dłużnika nawet wbrew jego woli – np. poprzez wtargnięcie do mieszkania dłużnika z zamiarem jego przeszukania, czy wykonanie nakazu eksmisji dłużnika z zajętego już mieszkania.

Katalog przedmiotów i praw podlegających egzekucji komorniczej powinien być rozpatrywany przez pryzmat nie tego, co może zostać zajęte, lecz tego czego komornik zając nie może. Wszystko bowiem to, co nie zawiera się w treści art. 829 KPC (katalog przedmiotów i praw wyłączonych spod egzekucji komorniczej) może zostać przez komornika zajęte. Zgodnie z treścią powyższego przepisu, nie podlegają egzekucji:

• przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
• zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
• jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
• u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
• przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
• środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym, o którym mowa w art. 36 ust. 4a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych
• produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej przez okres trzech miesięcy oraz niezbędne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych.

Pamiętajmy, że komornik nie może zająć więcej jak połowę pensji dłużnika otrzymywanej na podstawie stosunku pracy. Przy niepłaconych alimentach zajęciu podlega nawet 3/5 wynagrodzenia. Spod egzekucji wolna jest kwota w wysokości minimalnego wynagrodzenia – obecnie 1500 zł brutto. Oczywiście jeżeli dłużnik, a nawet wierzyciel, uważają, że czynności komornika nie zostały przeprowadzone prawidłowo – służy im skarga na czynności komornika. W zakresie kompetencji komornika szykują się nie małe zmiany – ma on bowiem otrzymać prawo do żądania od dłużnika wyjaśnień niezbędnych do egzekucji istniejącego długu, pod rygorem więzienia. Tym samym prawa komorników byłyby zrównana w tej materii z uprawnieniami prokuratorskimi. Obecnie za odmowę wyjaśnień komornik może nałożyć na dłużnika grzywnę w wysokości do 2000 zł.

Katalog przedmiotów wyjętych spod egzekucji zawiera także art. 831 KPC, są nimi:

• sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
•  sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego;
• prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
• świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów i Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów;
• świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
• wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75 % każdorazowej wypłaty, chyba że chodzi o wierzytelności pracowników dłużnika lub świadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Zajęcie komornicze nie jest zatem czynnością absolutną, na podstawie której dokonuje się egzekucji ze wszystkich przedmiotów należących do dłużnika. Ustawodawca mając na względzie przede wszystkim kwestie humanitarne i społeczne zdecydował się na wprowadzenie listy przedmiotów, które nie mogą być zajmowane, a które to zostały wskazane na początku niniejszego artykułu. Zdecydowana większość przedstawicieli doktryny uważa, że wyjątki od zajęcia komorniczego powinny być brane przez organ egzekucyjny z urzędu, oznacza to tym samym, że dłużnik nie musi wskazywać co nie podlega egzekucji. Jeśli jednak komornik dokona zajęcia niezgodnie z prawem, to w takiej sytuacji prowadzone postępowanie egzekucyjne ulega w całości lub w części umorzeniu.