O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Warto wiedzieć, że małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Czy możliwy jest powrót do nazwiska panieńskiego po rozwodzie?
Po rozwodzie, co do zasady małżonkowie pozostają przy niezmienionych nazwiskach – czyli tych, które nosili w trakcie trwania małżeństwa – zgodnie z wyżej wymienionym oświadczeniem. Z uwagi na to, że przeważnie kobiety zmieniają nazwisko po ślubie, to do najczęściej do nich odnosi się kwestia związana ze zmianą nazwiska po rozwodzie. Jednakże należy zaznaczyć, że mężczyźni, którzy po ślubie zdecydowali się przyjąć nazwisko żony, lub nazwisko dwuczłonowowe – również mogą powrócić do swojego nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa.
Powrót do nazwiska panieńskiego po rozwodzie możliwy jest na mocy art. 59 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 nr 9 poz. 59). Przepis ten stanowi, że w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Czy były małżonek może zmusić do zmiany nazwiska po rozwodzie?
W sytuacji, gdy małżonkowie nie rozstają się w dobrych relacjach – bardzo często zastanawiają się, czy możliwe jest zmuszenie byłego małżonka do zmiany nazwiska. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 lutego 1978 r. (sygn. akt IV CZ 11/78) b były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że kodeks rodzinny i opiekuńczy takiej możliwości nie przewiduje. Z uwagi na to, że obowiązujące przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie przewidują takiej możliwości, należy zaznaczyć, że powrót do dawnego nazwiska należy tylko i wyłącznie do decyzji byłego małżonka. Zatem jeśli były małżonek nie podejmie decyzji o powrocie do nazwiska sprzed daty zawarcia związku małżeńskiego, to nie można nic zrobić, aby go w jakikolwiek sposób przymusić do tego.
Co należy zrobić aby powrócić do swojego dawnego nazwiska?
Na skutek rozwodu każdy z małżonków ma możliwość przywrócenia nazwiska sprzed zawarcia tego małżeństwa, które na skutek rozwodu zostało rozwiązane. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 marca 1996 roku (sygn. akt III ARN 78/95) stwierdził, że oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa musi być złożone osobiście przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podzielił wyrażony przez Ministra Sprawiedliwości pogląd, że przewidziane w art. 59 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa nie może być dokonane przez pełnomocnika. Z regulacji tej wynika bowiem, że czynności zainteresowanego małżonka, które muszą być podjęte dla spowodowania zmiany nazwiska, zostały określone w sposób wskazujący na osobiste działanie przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Chodzi tu o przypadek zmiany nazwiska, ściśle związany z ustaniem małżeństwa. Należy uznać, że jest to szczególna procedura umożliwiająca restytucję tego stanu rzeczy, który istniał – w zakresie nazwiska – przed zawarciem małżeństwa. Zgodnie bowiem z art. 25 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie mogą przy zawarciu małżeństwa w określony sposób zmienić swoje dotychczasowe nazwisko i tak ustalone nowe nazwisko podlega na podstawie art. 62 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 września 1986 r. – prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 36, poz. 180) wpisaniu do aktu małżeństwa. Z kolei po ustaniu małżeństwa na skutek orzeczonego rozwodu ustawodawca przewidział ściśle sformalizowaną i połączoną z prowadzeniem czynności stanu cywilnego, procedurę umożliwiającą małżonkowi rozwiedzionemu powrót do poprzedniego nazwiska. Jest to procedura swoista zmiany nazwiska w porównaniu z ogólnymi regułami, które w sprawie zmiany nazwiska zostały określone w ustawie z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (Dz. U. z 1963 r., Nr 59, poz. 328).
Podstawa prawna:
art. 25, art. 59 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 nr 9 poz. 59)
