Spis treści
Obowiązek pomocy
Uzasadnione przypadki nieudzielenia pomocy medycznej muszą opierać się na bardzo ważnych powodach, takich jak brak sprzętu medycznego czy brak wiedzy lekarza co do kwestii przeprowadzenia odpowiedniego zabiegu. Z drugiej jednak strony każdy lekarz ma obowiązek udzielić pierwszej pomocy, gdy zwłoka w jej udzieleniu może spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia oraz w innych przypadkach wymagających natychmiastowej czynności medycznej. Granica pomiędzy obowiązkiem a prawem odmowy udzielenia pomocy medycznej jest więc bardzo cienka – każdorazowo decydują określone okoliczności sprawy i stan pacjenta.
Sumienie lekarza i uzasadnione przypadki
W całej sprawie najważniejszym aktem prawnym jest ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza dentysty. Zgodnie z treścią art. 38 i 39, lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek, niezwłocznego udzielenia pomocy. W przypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma jednocześnie obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, chyba że występuje konieczność niezwłocznego udzielenia pomocy, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2011 r. (sygn. akt I CKN 1386/00), zgodnie z którym zarówno pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów, jak i obecnie odmowa lekarza wykonania w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej zabiegu operacyjnego, którego celowość stwierdzono, nie może być dowolną decyzją tego lekarza, a wymaga istnienia poważnych powodów stwierdzonych stosownymi konsultacjami oraz szczegółowego uzasadnienia w dokumentacji medycznej. W razie odmowy wykonania zabiegu leczniczego szkodę pacjenta stanowi nie tylko pogorszenie jego stanu zdrowia, lecz również utrzymywanie się rozstroju zdrowia, jeśli w wyniku zabiegu mógł on zostać wyeliminowany.
Czym są ważne powody?
Problem w kwestii odmowy udzielenia pomocy medycznej przez lekarza wiąże się niedoprecyzowaniem pojęcia ważnych powodów uzasadniających takie zachowanie. Z drugiej strony zawsze chodzi tu o przyczyny, które obiektywnie mają racjonalne uzasadnienia, a równocześnie są na tyle istotne, że usprawiedliwiają decyzję lekarza o niepodjęciu lub zaprzestaniu kontynuacji leczenia. W komentarzach do Kodeksu etyki lekarskiej wymienia się przykłady powodów, które mogą uzasadniać taką decyzję, wskazując na przyczyny leżące po stronie pacjenta, jak np. jego obraźliwe zachowanie się wobec lekarza, chroniczne niestosowanie się do zaleceń lekarza niweczące proces leczenia, złośliwe uchylanie się od uiszczenia umówionego honorarium. Odstąpienie mogą też uzasadniać przyczyny leżące po stronie lekarza: jego stan wyczerpania, zmęczenie, dramatyczna sytuacja życiowa, w jakiej znalazł się on sam lub osoba mu bliska, zmiana miejsca zamieszkania.
Pamiętaj, że prawo odmowy udzielenia pomocy medycznej, podobnie zresztą jak obowiązek pomocy w nagłych przypadkach, obejmują wszystkich lekarzy, niezależnie od specjalizacji. Dotyczy to zatem także i lekarzy dentystów.
Podstawa prawna:
[art. 38 – 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2011 r. Nr 277 poz.1634 j.t.)]
