Kwestia odpowiedzialności małżonka, który nie zaciągnął zobowiązania wynika wprost z treści art. 41 KRiO, zgodnie z którym jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 KRiO, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 KRiO.
Wyłączenie odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez męża lub żonę następuje poprzez zawarcie umowy w przedmiocie rozdzielności majątkowej, popularnie określanej jako intercyza. Zgodnie bowiem z treścią art. 47 KRiO, małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (jest to tzw. umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.
Pamiętajmy, że w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Jednocześnie każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Zgodnie z postanowieniem NSA w Warszawie z dnia 2 lipca 2007 r. (sygn. akt I FZ 216/09), Rozdzielność majątkowa małżeńska w świetle przepisów prawa rodzinnego odnosi się, jak sama nazwa wskazuje, do majątków małżonków, a nie do ich wzajemnych obowiązków. Rozdzielność majątkowa dotyczy kwestii zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich. Dopiero stwierdzenie, że ani samodzielnie, ani przy pomocy rodziny podatnik nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niego i jego rodziny, pozwalałoby rozstrzygnąć o możliwości przyznania pomocy z budżetu państwa. Nieujawnienie sytuacji majątkowej żony nie pozwala na ocenę rzeczywistej sytuacji materialnej skarżącego pod kątem spełnienia przesłanek do przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie.
Przy okazji zawarcia intercyzy pamiętajmy, iż małżonek może powoływać się względem innych osób na nią, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. W związku z tym powyższa umowa będzie względem wierzycieli skuteczna jedynie, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte po dniu zniesienia ustroju wspólności ustawowej i wierzyciel został poinformowany przez małżonka o zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową. W innym wypadku umowa dotycząca rozdzielczości majątkowej będzie nieskuteczna względem wierzyciela naszego współmałżonka i będzie on mógł domagać się zaspokojenia również z majątku wspólnego.
