Prawny status członka zarządu spółki określają tak naprawdę umowa spółki i odpowiednie przepisy KSH. W świetle tych unormowań za członka zarządu można uznawać tylko osobę, która w przewidzianym prawem trybie powołana została na tę funkcję i której mandat nie wygasł. Zakwalifikowanie danej osoby jako członka zarządu nie jest natomiast zależne od tego, czy i w jakim zakresie faktycznie spełnia ona swoje obowiązki w spółce. Za członka zarządu nie można też uznawać osoby, której mandat wygasł, a która nadal faktycznie wykonuje obowiązki przynależne członkowi zarządu. Warto wiedzieć, że osobę fizyczną pełniącą funkcję członka zarządu w spółce prawa handlowego może jednocześnie wiązać ze spółką stosunek organizacyjno-prawny i stosunek pracy.
Członek zarządu spółki kapitałowej może być oczywiście odwołany. Problem pojawia się jednak, gdy takie odwołanie wiąże się z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę. Czy w takiej sytuacji pracownik może ubiegać się o ponowne zatrudnienie? Okazuje się, że tak.
Zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 r. (sygn. akt III PZP 3/12), w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy. Przytoczone przez SN przepisy wskazują, że członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Taka regulacja dotyczy zarówno członków zarządu spółki akcyjnej jak i spółki z o.o. W uzasadnieniu swojego stanowiska SN podkreśla, że przywrócenie do pracy odwołanego członka zarządu oznacza sankcjonowanie, a właściwie kreowanie stosunku prawnego jedynie w aspekcie formalnej więzi łączącej pracodawcę z pracownikiem, bez faktycznej możliwości realizacji obowiązków ze strony pracownika, jednakże samo istnienie stosunku pracy nie jest determinowane wykonywaniem przez pracownika treści umowy o pracę (chyba, że chodzi o nawiązanie stosunku pracy w sposób dorozumiany). Niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę z członkiem zarządu spółki jest tak naprawdę naruszeniem jego praw pracowniczych, gwarantowanych przecież zapisami Kodeksu pracy. W takiej sytuacji pracownik może jak najbardziej kierować sprawę na drogę postępowania sądowego. Sąd pracy w przypadku byłego członka zarządu spółki – podlegającego szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy – jest związany żądaniem przywrócenia do pracy wtedy, kiedy z ustaleń faktycznych wynika, że odwołanie z zarządu nastąpiło na skutek okoliczności niezwiązanych z zawinionym, nienależytym wywiązywaniem się przez niego z obowiązków organizacyjnych i zarazem pracowniczych. W tym przypadku przywrócenie do pracy powoduje nawiązanie ze strony pracownika jedynie formalnej więzi z pracodawcą, bez faktycznego świadczenia pracy, a więc powrót na stanowisko odwołanego członka zarządu, chyba że strony dojdą do porozumienia w zakresie zmiany warunków pracy.
