Tak naprawdę korzystanie z urlopu wychowawczego nie jest uzależnione kto wnioskuje o jego przyznanie. Może to zatem być każdy pracownik. Zgodnie z treścią art. 186 Kodeksu pracy, pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Pracownik mający okres zatrudnienia określony powyżej, bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego przewidzianego w tym przepisie, może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.
Ustawodawca przewidział nawet sytuację, w której oboje rodzice będą chcieli korzystać z urlopu wychowawczego. Jest to oczywiście możliwe, przy czym okres wolnego od pracy jest w takim przypadku dużo krótszy, niż gdyby dotyczyło to wyłącznie jednego rodzica. Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy. Pamiętajmy, że urlopu wychowawczego udziela się na wniosek pracownika. Tym samym pracodawca nie jest zobowiązany do udzielenia urlopu, nawet gdyby wiedział o fakcie urodzenia dziecka i jego wychowywania. Niezbędna jest zatem inicjatywa zainteresowanego pracownika. Jak podkreśla WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 16 czerwca 2010 r. (sygn. akt II SA/ Sz 308/10), data złożenia wniosku o urlop wychowawczy nie jest tożsama z datą nabycia prawa do urlopu wychowawczego, zatem uznać należy, że dla spełnienia przesłanki do uzyskania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego należy wykazać się sześciomiesięcznym okresem zatrudnienia bezpośrednio przed urodzeniem dziecka. Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 4 częściach.
Przebywanie na urlopie wychowawczym jest dla każdego pracownika bardzo korzystne, bowiem chroni jego pozycję pracowniczą. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Pracodawca nie może także wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.
Jednocześnie w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
Na zakończenie warto przypomnieć o propozycji rządu w zakresie tzw. urlopów rodzicielskich. Jak wynika z informacji podawanych na stronach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, pracownicy – ojcowie dzieci będą mogli skorzystać z urlopu rodzicielskiego na takich samych zasadach jak pracownice – matki dzieci. Projekt przewiduje bowiem, że urlop ten, w wymiarze do 26 tygodni, będzie mógł być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których każda nie będzie być mogła krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej. Od decyzji rodziców dziecka zależeć zatem będzie, które z nich skorzysta z urlopu w pełnym wymiarze albo w jaki sposób podzielą się tym urlopem, wykorzystując go w częściach. Pamiętajmy przy tym, że omawiany urlop przewidziany został wyłącznie dla rodziców dzieci, które urodziły się po 17 marca 2013 roku, przy czym jednocześnie gdy matki dzieci odbędą ostatni tydzień urlopu macierzyńskiego (lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego) po dacie 31 sierpnia 2013 roku.
