Składki na ubezpieczenie rentowe i emerytalne są konieczne ze względu na przyszłe świadczenia socjalne, gdy konkretna osoba będzie już w wieku emerytalnym lub nabędzie uprawnienia rentowe. Kwestia obowiązku ich opłacania została szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Niestety powyższy akt prawny nie zawiera w sobie zasad określających długość podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jest to jednak furtka stanowiąca możliwość samodzielnego opłacania składek ZUS, nawet gdy nie pozostajemy w stosunku pracy.
Zgodnie z treścią art. 7 ustawy systemowej, prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Tak naprawdę to w jakim okresie po ustaniu stosunku pracy były pracownik zamierza opłacać samodzielnie składki ZUS – zależy od jego woli. Może to być okres kilku miesięcy, jak i kilku dni. Pamiętajmy przy tym, że możliwość dobrowolnego opłacania ubezpieczenia społecznego występuje wyłącznie w sytuacji, gdy dana osoba nie posiada żadnego tytułu do objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem. Innymi słowy, podjęcie przez nią jakiejkolwiek działalności, która rodzi obowiązek odprowadzania składek ZUS, skutkuje niemożnością ich dobrowolnego odprowadzania. Tym samym rozpoczęcie własnej działalności lub podjęcie pracy na podstawie umowy zlecenia będzie stanowiło tytuł do obowiązkowego, a nie dobrowolnego, odprowadzania przedmiotowych składek.
Aby skorzystać z dobrowolnego ubezpieczenia należy złożyć właściwie wypełniony formularz ZUS ZUA do właściwej jednostki ZUS – ubezpieczenie rozpocznie się z dniem wskazanym we wniosku. Pamiętajmy jednocześnie, że zgodnie z art. 18 ust. 9 omawianej ustawy, za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Złą wiadomością jest jednak to, że w razie choroby dobrowolnie ubezpieczonego musi on regularnie dokonywać wpłat raz ustalonej składki przez ZUS. Nie ma zatem możliwości zaoszczędzenia na opłacaniu składek, tak ja ma to miejsce w przypadku osób, które objęte są obowiązkowo takim ubezpieczeniem.
Wniosek o objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi może być złożony w jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub przesłany pocztą. W przypadku przesyłania wniosku pocztą, datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego. Jak możemy dowiedzieć się z informacji podawanych przez ZUS, osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym są zobowiązane do złożenia deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz do opłacenia składek na ubezpieczenia za dany miesiąc w terminie do 10 dnia następnego miesiąca. Jednocześnie osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym wymienione w art. 7 ustawy opłacające składki wyłącznie za siebie są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowali do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne – kwotę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (tj. 1600 zł brutto w 2013 r.).
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom ustają:
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym wniosek został złożony – wniosek w sprawie wyłączenia z ubezpieczeń składa się na formularzu ZUS ZWUA,
- od dnia ustania tytułu do podlegania tym ubezpieczeniom (np. powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń),
- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki na te ubezpieczenia zostały opłacone po terminie lub w niepełnej wysokości.
Składki wpłacone po terminie są traktowane jak nadpłata i podlegają zwrotowi. Praktyka pokazuje, że dobrowolne opłacanie składek ZUS ma miejsce w odniesieniu do osób, które nie są co prawda zatrudnione, jednak posiadają odpowiednie ku temu środki finansowe – uzyskane np. w ramach wykonywania umowy o dzieło.
