Zgodnie z przepisami znowelizowanej ustawy zasady i wysokość opłat w uczelni niepublicznej określa organ wskazany w statucie, z tym że opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach i studiach doktoranckich oraz opłaty związane z powtarzaniem określonych zajęć na studiach i studiach doktoranckich nie mogą przekraczać kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do uruchomienia i prowadzenia w danej uczelni, odpowiednio studiów lub studiów doktoranckich oraz zajęć na studiach lub studiach doktoranckich, z uwzględnieniem kosztów przygotowania i wdrażania strategii rozwoju uczelni, w szczególności rozwoju kadr naukowych i infrastruktury dydaktyczno-naukowej, w tym amortyzacji i remontów.
Opłaty będą zamieszczone na stronie internetowej uczelni
Znowelizowane przepisy wskazują, że zasadniczo uczelnia niepubliczna nadal będzie mogła samodzielnie dokonywać ustalenia wysokości opłat za studia, z tym zastrzeżeniem, że pobieranie opłat i ich wysokość będzie musiała być przede wszystkim na podstawie art. 99 ust. 2a omawianej nowelizacji publikowana na stronie internetowej uczelni. Obowiązek ten dotyczy zarówno uczeni publicznych jak i nie publicznych. Dotychczasowa praktyka była taka, że wysokość opłat za studia określana była w umowie ze studentem, a dokładniej rzecz biorąc w załączniku do takiej umowy. Obecnie na uczelni spoczywać będzie obowiązek zamieszczania informacji o wysokości opłat za usługi edukacyjne, oraz wysokości kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do świadczenia tych usług na swojej stronie internetowej.
Za egzamin poprawkowy nie będzie opłaty, ale za duplikat indeksu już może być
Ponadto ustawa zawiera również ograniczenia w swobodnym ustalaniu opłat, a mianowicie w myśl art. 99a wyżej wskazanej ustawy, uczelnia nie pobiera opłat za:
- rejestrację na kolejny semestr lub rok studiów,
- egzaminy, w tym egzamin poprawkowy, egzamin komisyjny, egzamin dyplomowy,
- wydanie dziennika praktyk zawodowych,
- złożenie i ocenę pracy dyplomowej oraz wydanie suplementu do dyplomu.
Powyższy katalog ograniczeń w zakresie opłat należy uznać za zamknięty, gdyż ustawodawca nie posługuje się żadnym sformułowaniem, które mogłoby wskazywać, że chodzi także o inne opłaty. Tym samym uczelnia może określić inne opłaty, które nie zostały wskazane w ustawie zgodnie z treścią art. 99 ust. 4 nowelizacji. Jednakże także w tym zakresie ustawodawca wprowadził pewne ograniczenie, a mianowicie konieczne jest dla potrzeb określenia zasad i wysokości ustalonych opłat dokonanie swoistej kalkulacji, tak aby jak wskazuje ustawodawca, opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach i studiach doktoranckich oraz opłaty związane z powtarzaniem określonych zajęć na studiach i studiach doktoranckich nie przekraczały kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do uruchomienia i prowadzenia w danej uczelni, zajęć na studiach lub studiach doktoranckich, z uwzględnieniem kosztów przygotowania i wdrażania strategii rozwoju uczelni, w szczególności rozwoju kadr naukowych i infrastruktury dydaktyczno-naukowej, w tym amortyzacji i remontów.
Sama ustawa nie przewiduje konieczności dokumentowania i dokonywania kalkulacji niezbędnych kosztów określonych w ustawie, jednakże chcąc spełnić powyższy wymóg ustawowy należałoby taką kalkulację wykonać. Ustawodawca nie określa także żadnych zasad czy innych parametrów związanych z takim szacowaniem kosztów, tym samym w pewnym zakresie ten przepis w dużej mierze nie będzie stosowany.
Opłaty zostaną wliczone do czesnego
Ograniczenie wprowadzone nowela ustawy zdaniem opiniującego może wskazywać na to, że jej określone zapisy mogą zostać uznane za niezgodne z Konstytucją RP. W szczególności może to dotyczyć tych zapisów, które naruszają autonomię szkół wyższych (art. 70 ust. 5 Konstytucji RP), oraz w przypadku uczelni niepublicznych, przewidują ograniczenia w zakresie możliwości swobodnego ustalania opłat, tj. przewidują nieodpłatną realizację części zadania o charakterze publicznym nie przyznając tym uczelnią na ten cel żadnych środków z budżetu (art. 2 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji). Jest to tym bardziej istotne w przypadku braku jakiegokolwiek dofinansowania kształcenia w tego typu uczelniach. Istotne jest także to, że ustawowy zakaz wprowadzania określonych opłat a także ich ograniczenie z uwagi na treść art. 99 ust. 4 nowelizowanej ustawy, wprowadzi zasadę, iż ogół studentów będzie współfinansowali wykonywanie usług, z których korzystają tylko niektórzy (wyższe czesne za studia pokrywać będzie, np. egzaminy poprawkowe czy komisyjne).
Nowelizacja nie dotyczy studentów już studiujących
Nowe przepisy wchodzą w życie z dniem 1.10.2011 roku lub w okresie późniejszym (np. art. 99a od dnia 01.01.2012 r.). Nie mniej jednak, znowelizowana ustawa zawiera w art. 29 zapisy, iż studenci przyjęci na studia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz w roku akademickim 2011/2012 studiują według programów opracowanych na podstawie dotychczasowych przepisów do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów.
Ponadto studenci przyjęci na studia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz w roku akademickim 2011/2012:
- studiujący bez opłat za kształcenie na więcej niż jednym kierunku studiów nie wnoszą opłat, o których mowa w art. 99 ust. 1 pkt 1a ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów;
- wnoszący opłaty za kształcenie wnoszą opłaty na dotychczasowych zasadach do końca okresu studiów przewidzianego w programie i planie studiów.
Powyższe przepisy oznaczają, że w zakresie stosowania opłat za studia nie ulegają one zmianie w stosunku do tych wszystkich studentów, którzy rozpoczęli kształcenie przed wejściem w życie znowelizowanych przepisów, a także studenci, którzy rozpoczną naukę w roku akademickim 2011/2012.
Jarosław Olejarz
