Artykuł 723 kodeksu cywilnego stanowi, że jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po jej wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Jak widać przepis art. 723 k.c. nie uzależnia skuteczności wypowiedzenia umowy pożyczki od określonej formy oświadczenia wypowiadającego. Czy w związku z tym forma wypowiedzenia jest dowolna, a zatem w każdym wypadku wypowiedzenie można złożyć np. w formie widomości e-mail? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy przeanalizować przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zarówno umowy pożyczki, czynności prawnych i ich formy.
Zgodnie z kodeksem cywilnym umowa pożyczki, której wartość przekracza pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Stosując ten przepis w związku z przepisem art. 77 § 2 k.c. stanowiącym, że „jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej (…) jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem” dochodzimy do wniosku, iż wypowiedzenie takiej umowy, co do zasady, powinno zostać złożone w formie pisemnej. Zgodne z art. 78 § 1 k.c. do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Paragraf drugi wskazanego artykułu dodaje jednak, że oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Pojęcie podpisu elektronicznego zostało określone w ustawie z dnia 18.09.01 r. o podpisie elektronicznym jako niepowtarzalne i przyporządkowane osobie fizycznej dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub, z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej ten podpis. Aby podpis był uznany za bezpieczny musi spełniać łącznie wskazane w ustawie warunki. Również kwalifikowany certyfikat musi spełniać szczególne wymagania określone w ustawie. W każdym więc wypadku, gdy umowę pożyczki zawarto w formie pisemnej jej wypowiedzenie za pomocą oświadczenia woli, wyrażonego w postaci elektronicznej, opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu należy uznać za ważne, skuteczne i wywołujące skutki prawne.
Z treści przepisu art. 720 § 2 k.c. wynika, iż umowę pożyczki opiewającą na kwotę mniejszą niż pięćset złotych można wypowiedzieć składając odpowiednie oświadczenie woli w dowolny sposób. Zgodnie z art. 60 k.c. oświadczeniem woli jest każde zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej (wywołującej określone skutki prawne) ujawniające wolę tej osoby w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Oświadczenie woli wyrażone w takiej postaci złożone jest innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła się zapoznać z jego treścią. Ponieważ w rozpatrywanej sprawie pożyczkobiorca odebrał wiadomości e-mail zawierającą wypowiedzenie można uznać, że jeżeli pożyczka opiewała na kwotę mniejszą niż pięćset złotych wypowiedzenie jej za pomocą korespondencji elektronicznej było ważne i skuteczne.
Co w takim razie w wypadku, gdy pożyczki udzielono w kwocie wyższej niż pięćset złotych, a wypowiedzenie zostało złożone w postaci elektronicznej nie opatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu? Czy w takim razie wypowiedzenie należy uznać za nieskuteczne?
Opowiadając na te pytania jeszcze raz należy wrócić do przepisu art. 77 § 2 k.c. stanowiącego, że wypowiedzenie umowy zawartej w formie pisemnej powinno zostać stwierdzone pismem. Analiza tego przepisu pozwala wskazać, iż zawarty w nim wymóg złożenia wypowiedzenia stwierdzonego pismem nie jest obarczony żadnym rygorem, tj. przepis nie stanowi, jakie konsekwencje grożą stronie, która złoży wypowiedzenie bez dochowania zastrzeżonej w przepisie formy oświadczenia woli. Zgodnie natomiast z art. 73 § 1 k.c. jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności. Wynika więc z tego, że złożenie wypowiedzenia umowy pożyczki, której wartość przekracza pięćset złotych, bez dochowania zastrzeżonej w przepisie art. 720 § 2 k.c. formy pisemnej, nie będzie powodowała nieważności wypowiedzenia.
Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności powoduje, że w razie niezłożenia wypowiedzenia w omawianej formie przez pożyczkodawcę, w przypadku sporu sądowego, nie jest w sporze dopuszczalny dowód z przesłuchania świadków, ani stron na okoliczność dokonania czynności. Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania, zgodnie z przepisem art. 74 § 3 k.c., do czynności prawnych w stosunkach miedzy przedsiębiorcami. W świetle powyższego należy uznać, że wypowiedzenie zawartej na piśmie umowy pożyczki złożone poprzez oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej nie opatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, będzie wypowiedzeniem ważnym i skutecznym. Warunkiem uznania jego ważności i skuteczności jest wprowadzenie go do środka komunikacji elektronicznej w sposób, który umożliwia drugiej stronie zapoznanie się z jego treścią. Nadto, jeśli wypowiedzenie takie zostało złożone w stosunkach między przedsiębiorcami, składający oświadczenie w ewentualnym postępowaniu sądowym będzie mógł wykazywać złożenie wypowiedzenia również przy pomocy dowodu ze świadków oraz dowodu z przesłuchania stron.
Bartosz Maciejewski
aplikant radcowski w Kancelarii Prawniczej
Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
***
Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. to poznańska kancelaria, która od kilku lat działa również na terenie Warszawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze przedsiębiorców. Jako jedna z nielicznych kancelarii specjalizuje się także w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów z działających w Internecie.
Bartosz Maciejewski – aplikant radcowski. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Podyplomowego Studium Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Specjalizuje się w prawie konsumenckim,.
