Domniemanie prawne
Istota każdego domniemania polega na nakazaniu w przypadku stosowania prawa uznania danego faktu za udowodniony, a więc bez konieczności wykazywania za pomocą środków dowodowych jego zaistnienia. Domniemanie w nauce prawa można podzielić na domniemania mogące zostać obalone oraz te które nie mogą zostać obalone. Przykładem tego pierwszego jest właśnie domniemanie istnienia dobrej wiary przewidziane w art. 7 k.c., drugiego przewidziane w art. 68 k.r. i o. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki w sytuacji, gdy dziecko zostało poczęte w wyniku zabiegu medycznego na który mąż matki wyraził zgodę.
Dobra wiara
Pod pojęciem dobrej wiary należy rozumieć takie sytuacje gdy określony podmiot prawa cywilnego pozostaje w błędnym lecz zarazem usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że przysługuje mu określone prawo. Przeciwieństwem dobrej wiary jest zła wiara tzn. sytuacja odwrotna, gdy określony podmiot w pełni świadomie zdaje sobie sprawę, że określone prawo mu nie przysługuje.
Rozwiązanie przyjęte w art. 7 k.c. jest korzystne i w szczególny sposób chroni podmiot któremu niejako „wydaje się” na podstawie okoliczności, że przysługuje mu określone prawo. Wtedy to organ stosujący prawo jest zwolniony z żądania wykazania przez podmiot swoich praw poprzez przedstawienie konkretnych dowodów i z góry zakłada, iż określone prawo przysługuje podmiotowi. W sytuacji przeciwnej, gdy ustawa uzależnia powstanie określonego skutku od istnienia złej wiary, organ stosujący prawo nie może z góry zakładać istnienia złej wiary lecz musi zażądać przedstawienia przez podmiot konkretnych dowodów w tym zakresie aby móc uznać istnienie złej wiary.
Przykład domniemania dobrej wiary
Typowym przykładem uzależnienia skutków prawnych od istnienia dobrej wiary lub złej wiary jest rozwiązanie przyjęte w art. 192 § 1 i 2 k.c. Regulacja ustanawia zasadę że kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzym materiałów staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa niż wartość materiałów. Jeżeli jednak przetworzenie rzeczy nie było dokonane w dobrej wierze lecz w złej wierze rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałów. Jeśli zatem podmiot prawa dokonuje wytworzenia rzeczy z cudzych materiałów to domniemywa się, na podstawie art. 7 k.c., że pozostawał on w błędnym uzasadnionym okolicznościami przekonaniu, iż materiały użyte do wytworzenia rzeczy stanowiły jego własność. W sytuacji takiej staje się właścicielem wytworzonej rzeczy bez konieczności wykazywania przed organem państwowym np. dowodami zakupu, iż materiały użyte do wytworzonej rzeczy stanowiły jego własność (jeśli oczywiście wartość nakładu jego pracy jest większa niż wartość użytych materiałów).
Gdyby z kolei ten sam podmiot prawa po wytworzeniu rzeczy stwierdził, iż rzecz wytworzona przez niego nie stanowi jego własności, ponieważ została wytworzona z cudzych materiałów to musi on przedstawić przed organem państwowym dowody, że materiały użyte do wytworzenia rzeczy nie stanowiły jego własności. Wówczas dopiero, w razie wykazania tej okoliczności nastąpi obalenie domniemania istnienia dobrej wiary z art. 7 k.c., i wykazanie istnienia złej wiary, a rzecz wytworzona stanie się własnością nie podmiotu który ją wytworzył, ale właściciela materiałów z których została wytworzona.
Jarosław Olejarz
Radca prawny
