Ogólne pojęcie służebności osobistej oraz zakres służebności mieszkania
Zakres służebności osobistej, jak również sposób jej wykonywania określa się w braku innych danych według potrzeb uprawnionego, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego oraz miejscowych zwyczajów (zob. art. 298 k.c.). Służebność osobista jest niezbywalna. Nie może być zatem przenoszona na inne osoby oraz dziedziczona. Nie można również przenieść uprawnienia do jej wykonywania (art. 300 k.p.). Służebności osobistej – w przeciwieństwie do służebności gruntowej – nie można nabyć przez zasiedzenie (art. 304 k.c.). Służebność osobista zgodnie z art. 299 k.c. wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (por. B. Ziemianin, K. A. Dadańska, Prawo rzeczowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, wyd. 2, s. 153).
Zakres służebności mieszkania określa umowa stron. Stosownie do uzgodnień umownych uprawniony może zajmować cały budynek albo tylko jego oznaczoną część. Wskazuje się, że minimalny zakres służebności obejmuje uprawnienie do zajmowania przynajmniej jednej izby mieszkalnej (por. E. Gniewek, Prawo rzeczowe, C. H. Beck, Warszawa 2008, wyd. 7, s. 217).
Służebność mieszkania a prawo dożywocia
W praktyce służebność mieszkania często występuje w ramach treści prawa dożywocia. W zamian za przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy dożywocia nabywca ma obowiązek przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczając mu przy tym wyżywienia, ubrania, mieszkania, opału i światła (zob. art. 908 § 1 k.c.). Zapewnienie mieszkania może przybrać postać służebności mieszkania (por. E. Gniewek, Prawo rzeczowe, C. H. Beck, Warszawa 2008, wyd. 7, s. 217).
Przyjęcie do mieszkania małżonka oraz dzieci
Mający służebność mieszkania może przyjąć do mieszkania małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności (zob. art. 301 § 1 k.c.).
Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi (art. 301 § 2 k.c.).
W literaturze prawa rzeczowego podkreślono, że służebność mieszkania zaspokaja także potrzeby osób bliskich uprawnionego, a przepis art. 301 § 2 k.c. stanowi namiastkę sukcesji mortis causa, czyli na wypadek śmierci (por. E. Gniewek, Prawo rzeczowe, C. H. Beck, Warszawa 2008, wyd. 7, s. 217).
Korzystanie z części wspólnych nieruchomości
Mający służebność mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku. Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne (zob. art. 302 k.c.).
Istotne znaczenie dla służebności mieszkania mają przepisy art. 267 i 268 k.c., które dotyczą tylko użytkowania przez osoby fizyczne, oraz przepisy art. 259 i 260 k.c., dotyczące wszelkich form użytkowania, a więc także użytkowania przez osoby fizyczne (por. B. Ziemianin, K. A. Dadańska, Prawo rzeczowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, wyd. 2, s. 154).
Podstawa prawna
Art. 301, art. 302, art. 259, art. 260, art. 267, art. 268, art. 298, art. 299, art. 300, art. 304, art. 908 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 121).
Literatura
E. Gniewek, Prawo rzeczowe, C. H. Beck, Warszawa 2008, wyd. 7.
B. Ziemianin, K. A. Dadańska, Prawo rzeczowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, wyd. 2.
