Funkcjonariusze publiczni zostali objęci szczególną ochroną prawną, dzięki temu ich pozycja na gruncie prawa karnego jest dużo mocniejsza, niż ma to miejsce w przypadku zwykłych obywateli. Z drugiej strony większa ochrona wiąże się z większą odpowiedzialnością, a to z kolei oznacza, że przestępstwa popełniane przez funkcjonariuszy publicznych są penalizowane w surowszy sposób.
Kłamstwo wg Kodeksu karnego
Jednym z przestępstw, które może popełnić funkcjonariusz publiczny jest poświadczenie nieprawdy. Szczegółowe przepisy w tym zakresie odnajdziemy w art. 271 Kodeksu karnego. W praktyce jest ono określane także jako fałsz intelektualny, warto przy tym zaznaczyć, że można je popełnić wyłącznie umyślnie. Przestępstwo wynikające z powyższej regulacji skierowane jest przeciwko dokumentom, a więc przedmiotem ochrony jest tu pewność obrotu oparta na publicznym zaufaniu do dokumentów i domniemaniu prawdziwości pism mających taki charakter. Stąd też przestępstwo to ścigane jest z urzędu, a interes Państwa – jako podmiotu bezpośrednio pokrzywdzonego owym naruszeniem – reprezentuje prokurator.
Zgodnie z treścią powyższego przepisu, funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego powyżej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 – w takiej sytuacji nie ma jednak mowy o wypadku mniejszej wagi. Sprawcą omawianego przestępstwa może być zatem nie tylko funkcjonariusz publiczny, ale także inna osoba uprawniona do wystawiania dokumentów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z treścią art. 115 §3 KK, funkcjonariuszem publicznym jest:
- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
- poseł, senator, radny,
- poseł do Parlamentu Europejskiego,
- sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
- osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
- osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
- osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
- funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
- osoba pełniąca czynną służbę wojskową,
- pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.
Wystawiane dokumenty
Uprawnienie takiej „innej osoby” do wystawiania dokumentów, jest uzupełnieniem kompetencji funkcjonariusza publicznego i nie jest równoznaczne z ogólną możliwością uczestniczenia w czynnościach prawnych i sporządzania tam różnych oświadczeń. Chodzi tu zatem o taki podmiot, który na mocy ściśle określonej, szczególnej delegacji wynikającej z przepisów prawa, wystawia na rzecz innej osoby dokument odnośnie okoliczności mających znaczenie prawne. Z wystawieniem dokumentu w przedmiotowej sytuacji mamy zaś do czynienia wówczas, gdy osoby go sporządzające, nawet jeśli nie są funkcjonariuszami publicznymi, to realizują w ten sposób wynikające z przepisów uprawnienie do sporządzenia dokumentów, które odnoszą skutki także w sferze publicznej. Jak podkreśla sąd apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 lutego 2013 r. (sygn. akt II AKa 14/13), poświadczeniem" z art. 271 § 1 KK są tylko dokumenty "wystawione" na użytek publiczny, przeznaczone do dowodzenia okoliczności w nich poświadczonych bez potrzeby potwierdzenia ich innymi dowodami, korzystające z domniemania prawdziwości, obdarzone zaufaniem publicznym. Nie należą do tego zakresu dokumenty sporządzone przez funkcjonariuszy publicznych dla celów wewnętrznych urzędu, ani dokumenty regulujące zobowiązania między osobami fizycznymi lub prawnymi (umowy, oświadczenia itp.).
Podstawa prawna:
[art. 271 k.k. (Dz.U. z 1997 r., Nr 88, poz.553)]
