Za śmierć osoby bliskiej, spowodowanej deliktem, najbliższym członkom rodziny zmarłego przysługuje roszczenie o stosowne odszkodowanie, jeżeli w wyniku śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Osoby te mogą również ubiegać się o przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ból i cierpienie.
Roszczenia o zadośćuczynienie i stosowne odszkodowanie są odrębnymi, niewykluczającymi się świadczeniami. Oznacza to, że członkowie najbliższej rodziny poszkodowanego mogą wnosić o spełnienie obu tych roszczeń jednocześnie. Pierwsze ma rekompensować szkodę niemajątkową w postaci doznanej krzywdy, bólu i cierpienia, drugie zaś szkodę majątkową, polegającą na pogorszeniu ich sytuacji materialnej.
Stosowne odszkodowanie jest świadczeniem należnym za śmierć wynikłą z uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia, będące następstwem zdarzenia szkodzącego. Roszczenie to przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego, do których zaliczyć należy matkę, ojca, rodzeństwo i dzieci, a także macochę, ojczyma i rodzeństwo przyrodnie oraz partnera pozostającego ze zmarłym w związku nieformalnym (konkubinacie). Konieczną przesłanką przyznania stosownego odszkodowania jest „znaczne pogorszenie sytuacji materialnej” członka najbliższej rodziny zmarłego.
Pamiętaj: Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Podstawa prawna: Art. 446 § 3 Kodeksu cywilnego
Ocena, czy nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, polega na ustaleniu szeroko pojętej różnicy między sytuacją majątkową bliskich zmarłego a sytuacją hipotetyczną, w jakiej by się znajdowali, gdyby do śmierci osoby bliskiej nie doszło. Przy tak rozumianej ocenie uwzględnia się wszystkie okoliczności mające wpływ na warunki życiowe osoby uprawnionej do odszkodowania, a więc jej stan zdrowia, wiek, cechy osobowe (stopień zaradności), stosunki majątkowe, warunki wychowawcze.
Oceniając pogorszenie sytuacji życiowej osób bliskich, należy uwzględnić także pozycję zawodową i społeczną zmarłego. Nie tylko utrata dużych dochodów stanowi o pogorszeniu sytuacji życiowej. Zdarza się, że dzieci wskutek śmierci rodzica tracą szansę lepszego startu życiowego, możliwość pobierania nauki na prestiżowych uczelniach, także zagranicznych, jeżeli takie warunki nauki zapewniała dziecku pozycja zawodowa zmarłego i cechy osobowe (zaradność), stosunki majątkowe czy też warunki wychowawcze.
3 sierpnia 2008 roku weszła w życie zmiana kodeksu cywilnego, przewidująca możliwość przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego – niezależnie od stosownego odszkodowania – odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 k.c.).
Pamiętaj: Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Podstawa prawna: Art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego
Należy jednak pamiętać, że przed 3 sierpnia 2008 roku również można było dochodzić zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Podstawą tegoż roszczenia był 448 k.c. w związku z art. 24.
Pamiętaj: Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r.
Orzecznictwo: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 roku (III CZP 76/10)
