Spis treści
Cechy istotne stosunku pracy
Zgodnie z przepisem art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Widać zatem, biorąc pod uwagę treść powołanego przepisu Kodeksu pracy, że szczególny stosunek prawny, jakim jest stosunek pracy, legitymuje się szeregiem cech szczególnych. Do omawianych cech stosunku pracy należy zaliczyć przede wszystkim obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Obowiązkowi pracodawcy odpowiada konieczność świadczenia przez pracownika pracy określonego (umówionego) rodzaju na jego rzecz oraz – co ważne – pod jego kierownictwem. Z istoty stosunku pracy wynika zatem swoiste podporządkowanie pracownika pracodawcy w zakresie świadczenia pracy. Pracownik ma obowiązek stosować się do poleceń pracodawcy związanych z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, a odmowa wykonania rzeczonych poleceń w zasadzie skutkuje powstaniem możliwości „dyscyplinarnego” zwolnienia pracownika.
Brak możliwości nawiązania stosunku pracy
W judykaturze opisywano niejednokrotnie przypadki podejmowania prób nawiązania stosunku pracy pomiędzy prezesem spółki jednoosobowej a spółką.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na przepis art. 210 § 1 k.s.h., zgodnie z którym w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. W myśl paragrafu drugiego powołanego przepisu w przypadku gdy wspólnik – któremu przysługują wszystkie udziały w spółce albo który jest udziałowcem obok spółki – jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu art. 210 § 1 k.s.h. nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego. Wypadnie w tym miejscu stanowczo zaakcentować, że niniejsze refleksje dotyczą wyłącznie sytuacji, w której jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedynym członkiem zarządu. Nie dotyczą niniejsze rozważania spółek, w których mamy jednego wspólnika, ale wieloosobowy zarząd (wówczas zastosowanie mieć będzie art. 210 § 1 k.s.h.).
Przechodząc do meritum należy podać za argumentacją zawartą w orzecznictwie, że umowa o pracę zawarta w imieniu jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z jej prezesem przez pełnomocnika, któremu udzielił on pełnomocnictwa do zawarcia tej czynności jako nadzwyczajne zebranie wspólników, w skład którego wchodził jako jedyny wspólnik, jest nieważna. Zważyć należy, iż umowa taka pozbawiona jest zasadniczych elementów konstrukcyjnych istotnych dla stosunku pracy. W szczególności brak jest w niej cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. Gdyby uznać, że jest inaczej, należałoby dopuścić możliwość istnienia podporządkowania pracownika "samemu sobie", co pojęciowo jest wykluczone (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt: III AUa 1099/12).
Powyższe, trafne spostrzeżenia Sądu Najwyższego należałoby uzupełnić podkreślając istotne znaczenie formy czynności prawnej. Jak już była o tym mowa, czynność prawna między reprezentowaną przez wspólnika spółką a tym wspólnikiem, któremu przysługują wszystkie udziały w spółce albo który jest udziałowcem obok spółki, oraz który jest jedynym członkiem zarządu wymaga formy aktu notarialnego. Zawarcie umowy o pracę jest czynnością prawną, zatem podlega szczególnemu rygorowi co do formy.
Podstawa prawna
Art. 156, art. 210 ustawy z dnia 15 września 2000 r., – Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1030).
Art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt: III AUa 1099/12 (tekst orzeczenia dostępny jest w bazie Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych pod adresem: orzeczenia.ms.gov.pl).
