Regulacja ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przewidywała wykup tzw. mieszkań zakładowych jedynie po spłacie zaległości czynszowych (oczywiście dotyczy to budynków przekazanych nieodpłatnie). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 lutego 2012 r. orzekł jednak, że przepis art. 48 omawianej ustawy jest jednak niezgodny z Konstytucją, na skutego czego utraci on już niedługo swoją moc obowiązującą. Tym samym każdy zainteresowany przekształceniem najmu w prawo własności powinien szybko podjąć decyzję czy chce tego dokonać, bowiem stare i jeszcze obowiązujące zasady są dla niego dużo korzystniejsze, niż zmiany które wejdą w tym zakresie w życie pod koniec lutego b.r.
TK wskazał, iż sporny przepis w zakresie, w jakim przyznaje najemcy roszczenie o przeniesienie własności spółdzielczego lokalu mieszkalnego, który przed nieodpłatnym przejęciem przez spółdzielnię mieszkaniową był mieszkaniem przedsiębiorstwa państwowego, państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej, powiązane wyłącznie z obowiązkiem spłaty zadłużenia z tytułu świadczeń wynikających z umowy najmu lokalu (pkt 1 powołanego przepisu), jest niezgodny z art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Niekonstytucyjność przepisu polega bowiem na jego nadmiernej ingerencji w prawo własności spółdzielni mieszkaniowych.
Cały problem polega jednak na tym, że nie uchwalono przepisów regulujących powyższą materię, które zastąpiłyby uchylaną właśnie regulację. Ustawodawca miał rok na stworzenie nowych zapisów, które byłby zgodne z Konstytucją, jednak nie skorzystał z tej możliwości, ponieważ do chwili obecnej takich przepisów po prostu nie uchwalono. Skutkiem tego będzie pojawienie się w prawie luki prawnej związanej z możliwością wykupu mieszkań zakładowych. W praktyce zainteresowani takim wykupem najemcy nie będą mieli jakiejkolwiek możliwości, aby tego dokonać – nawet, jeśli zdecydowaliby się ponieść z tego tytułu dodatkowe opłaty. W związku z tym ponownego podkreślenia wymaga to, że każdy zainteresowany omawianym wykupem powinien dokonać wszelkich formalności jak najszybciej, aby zdążyć do 23 lutego – a na to jednak jeszcze trochę czasu pozostało.
Na zakończenie warto wskazać, że jeszcze w 2011 r. Sąd Najwyższy przejawiał zupełnie odmienne stanowisko od Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z wyrokiem SN z 16 listopada 2011 r. (sygn. akt V CSK 524/10), najemcy mają prawo za darmo nabyć własność mieszkania zakładowego nieodpłatnie przekazanego spółdzielni mieszkaniowej przez przedsiębiorstwo państwowe. Po wyroku TK z dnia 15 lipca 2009 r., K 64/07, w sytuacji gdy spółdzielnia mieszkaniowa nabyła nieodpłatnie budynek, w którym znajdują się dawne mieszkania zakładowe, najemcy tych mieszkań ubiegający się o przeniesienie własności lokalu obowiązani są jedynie do spłaty zadłużenia lokalu z tytułu świadczeń wynikających z tytułu umowy najmu, a podstawą ich roszczenia jest art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
