Zastrzeżenie do protokołu
W ostatnim czasie Rzecznik Praw Obywatelskich analizując przepisy, które mają gwarantować stronom postępowania cywilnego prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy powzięła wątpliwości co do zgodności z Konstytucją przepisu kodeksu postępowania cywilnego, który daje stronom postępowania uprawnienie do zwrócenia uwagi sądu na uchybienia regułom postępowania, których sąd dopuścił się w toku rozpoznawania sprawy cywilnej. Chodzi o przepis art. 162 kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, że „strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pełnomocnictwo do reprezentowania przed sądem przejdź do formularza »
Powyższy przepis nie rozróżnia osób, które są reprezentowane przed sądem przez profesjonalnego pełnomocnika od osób, które występują na sali sądowej samodzielnie. W związku z powyższym wątpliwości Rzecznika odnoszą się w szczególności do stosowania tej regulacji wobec osób występujących w procesie cywilnym bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Tak naprawdę, regulacja ta daje stronom postępowania (zarówno tym korzystającym z usług profesjonalisty, jak i tym którzy samodzielnie występują przed sądem) pewną możliwość zwrócenia uwagi sądu na jakieś uchybienia zasadom postępowania, których sąd mógł się dopuścić w toku rozpoznawania sprawy cywilnej. Oczywiście z jednej strony najpierw trzeba mieć świadomość przysługującego prawa do możliwości zgłoszenia zastrzeżenia do protokołu, a z drugiej strony trzeba jeszcze znać reguły postępowania, aby móc niejako „wytknąć” sądowi ów uchybienie. O ile pierwszy z warunków jest możliwy do spełnienia, bowiem zgodnie z art. 210 § 2[1] kodeksu postępowania cywilnego „sąd poucza stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o treści m.in. art. 162 – tak trudno przyjąć, że osoba która nie ma żadnego związku z prawem – będzie w stanie zwrócić sądowi uwagę na jakiekolwiek uchybienie nie znając reguł postępowania cywilnego… Niestety, strona działająca bez profesjonalnego pełnomocnika, która została prawidłowo pouczona o przysługującym jej uprawnieniu ma obowiązek składania zastrzeżeń do protokołu pod rygorem braku możliwości powoływania się na takie uchybienie w dalszym toku postępowania (czyli np. w apelacji). Dla podkreślenia istoty „problemu”, z jakim muszą się zmierzyć strony działające samodzielnie warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2013 r. (sygn. akt V CSK 544/12), w którym wskazano, że „z treści art. 162 k.p.c. Wynika, że strona ma zwrócić uwagę sądowi na uchybienie przepisom postępowania. Oznacza to, że nie jest wystarczające zwrócenie się do sądu o zaprotokołowanie, że strona zgłasza i wnosi o wpisanie zastrzeżenia do protokoły. Zastrzeżenie będzie skuteczne jeżeli strona wskaże przepisy, które sąd jej zdaniem naruszył”.
Jak słusznie wskazał Rzecznik Praw Obywatelskich w swoich wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości, przyjęte rozwiązanie wydaje się całkowicie odwracać role procesowe. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, negatywnymi skutkami procesowymi ewentualnej omyłki proceduralnej sądu w rezultacie obarczona została wyłącznie strona postępowania. W związku z powyższym restrykcyjna wykładnia omawianego przepisu może naruszać gwarancje sprawiedliwego rozpoznania sprawy w sprawiedliwej procedurze, wynikające z Konstytucji oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jak również godzić w prawo do skutecznego zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Zważywszy na powyższe Rzecznik Praw Obywatelskich zwróciła się do Ministra Sprawiedliwości o ustosunkowanie do podnoszonych wątpliwości oraz przedstawienie stanowiska w tym zakresie.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pełnomocnictwo do reprezentowania przed sądem
przejdź do formularza »
Podstawa prawna:
art. 162 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., nr 43, poz. 296)
