Osoba, która aktualnie jest rolnikiem na gospodarstwie rolnym o powierzchni równej 1 ha przeliczeniowemu i poniżej 1 ha przeliczeniowego, jego małżonkiem lub domownikiem, oraz osoba, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach, ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu na wniosek może podlegać tylko pod warunkiem, że podlega równocześnie ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie. Należy p odkreślić iż osoba taka nie może podlegać wyłącznie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.
Ponadto ubezpieczeniem na wniosek może być objęta ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim, wyłącznie w zakresie ograniczonym, czyli jedynie z prawem do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej – osoba prowadząca działalność rolniczą (rolnik, jego małżonek lub domownik), a także osoba, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach, podlegająca ubezpieczeniu w ZUS na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych lub mająca ustalone prawo do emerytury lub renty lub do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, takich jak zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu stosunku pracy. Ponadto, na wniosek może być objęta ubezpieczeniem emerytalno-rentowym osoba, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy oraz osoba pobierająca rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową. Uwypuklić należy, iż nie mogą podlegać ubezpieczeniu emeryci i renciści, którzy mają orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Obowiązujące przepisy przewidują możliwość wystąpienia z wnioskiem o objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym w każdym czasie. Objęcie ubezpieczeniem na wniosek następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniem, jednakże nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Osoba podlegająca ubezpieczeniu na wniosek może w każdym czasie odstąpić od ubezpieczenia, składając oświadczenie w tej sprawie.
W sytuacji, gdy wraz z ustaniem okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy następują okoliczności uzasadniające objęcie ubezpieczeniem na wniosek, ubezpieczenie istniejące z mocy ustawy ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ubezpieczonemu doręczono decyzję stwierdzającą ustanie ubezpieczenia z mocy ustawy. Z kolei, w sytuacji złożenia wniosku o rentę lub emeryturę, obowiązek ubezpieczenia ustaje od dnia następującego po dniu, w którym wydana została decyzja o przyznaniu świadczenia, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym ubezpieczony nabył to prawo.
Ubezpieczenie na wniosek ustaje w szczególności w przypadku osób, na których ubezpieczenie regularnie opłacane są składki miesięczne:
- od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu,
- od dnia wskazanego w oświadczeniu ubezpieczonego, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym to oświadczenie zostało złożone Kasie
oraz w przypadku osób, na których ubezpieczenie nie są opłacane w terminie należne składki, od pierwszego dnia okresu ubezpieczenia, za który składka nie została opłacona.
Nieopłacenie składki w terminie jest traktowane jako odstąpienie od ubezpieczenia na wniosek, chyba że przed upływem terminu płatności składki rolnik złożył podanie o jego odroczenie albo udowodni, że nieopłacenie składki w ustawowym terminie było wynikiem zaistnienia trudnych do przewidzenia i niezawinionych przez płatnika okoliczności.
