Dochodzenie roszczeń pracowniczych na drodze sądowej

Właściwość

Spory ze stosunku pracy rozstrzygają sądy pracy. Istnieją takie roszczenia, w stosunku do których właściwy zawsze jest sąd rejonowy, niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Należą do nich: sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, a także sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane.

Powództwo z zakresu prawa pracy może zostać skierowane do:

• sądu miejsca zamieszkania pozwanego;
• sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana;
• sądu, w którego okręgu znajduje się zakład pracy;

Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, rozpoznającemu sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, jeżeli przemawiają za tym względy celowości.

Terminy

Odwołanie od wypowiedzenia umowy o prace wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o prace. Żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o prace bez wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o prace. Żądanie nawiązania umowy o prace wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy.

Przywrócenie terminu

Jeżeli pracownik nie dokonał – bez swojej winy – w terminie czynności, sąd pracy na jego wniosek postanowi przywrócenie uchybionego terminu. Wniosek o przywrócenie terminu wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. We wniosku należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu.

Postępowanie

Pracownik jest zawsze słabszą stroną stosunku pracy. Ustawodawca ustanowił pewne odrębności w procesie w sprawach z zakresu prawa pracy, aby wzmocnić jego słabszą pozycję w relacji z pracodawcą. Do odrębności tych należą m.in.:

• w postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika wezwania do udziału w sprawie, sąd może dokonać również z urzędu;
• jeżeli powód-pracownik w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy nie udowodni wszystkich faktów, sąd prowadzi postępowanie dowodowe z urzędu;
• sąd pracy może z urzędu uwzględnić roszczenie alternatywne, jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone pierwotnie roszczenie okaże się nieuzasadnione (np. zasądzić odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy);
• sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności – w ramach jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika,
• sąd może na wniosek pracownika nałożyć w wyroku na zakład pracy obowiązek dalszego zatrudniania pracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy;
• jeśli sąd II instancji oddali apelację zakładu pracy, to wyrok sądu I instancji korzystny dla pracownika lub członków jego rodziny podlega natychmiastowemu wykonaniu – ma to również zastosowanie do wyroków sądów II instancji;
• przepisów art. 464, 467 i 470-473 kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się w sprawach, w których pracownik jest strona pozwaną;

Przedawnienie

Istotną kwestią dla możliwości dochodzenia roszczeń jest przedawnienie. Stosownie do przepisów Kodeksu Pracy roszczenia przedawnionego nie można już dochodzić. Zasadniczym terminem przedawnienia w sprawach ze stosunku pracy jest upływ 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, czyli chwili, w której uprawniony może zażądać od zobowiązanego spełnienia świadczenia.

Dla określonych roszczeń pracodawcy Kodeks Pracy przewiduje jednak skrócony termin przedawnienia 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż 3 lata od jej wyrządzenia. Należą do nich roszczenia pracodawcy o:

• naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,
• odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia,
• naprawienie szkody wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji.

Koszty

Zasadą jest, że pracownik wnoszący powództwo nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych z zastrzeżeniem art. 35 i 36 ustawy o kosztach sądowych. Oznacza to de facto, że pracownik powinien liczyć się z koniecznością poniesienia opłat. Za pracownika wydatki tymczasowo ponosi Skarb Państwa, a sąd pracy w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji rozstrzyga o tym, kto ma ostatecznie ponieść te wydatki (Skarb Państwa, pracownik czy pracodawca), stosując zasady określone w art. 113 ustawy o kosztach sądowych. Jednak obciążenie tymi wydatkami pracownika może nastąpić wyjątkowo – tj. w wypadkach szczególnie uzasadnionych. W sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50.000 zł.

Zasady powyższe obowiązują, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł. Powyżej tej kwoty zastosowanie znajduje ogólna zasada wnoszenia opłat w sprawach o prawa majątkowe. Pobiera się wówczas opłatę stosunkową od każdego pisma procesowego podlegającego opłacie. Opłata stosunkowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, jednakże nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100.000 zł.

Podstawa prawna: 

1)    Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 141);

2)    Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398);

3)    Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296).

www.SerwisPrawa.pl