Postępowanie grupowe zostało wprowadzone Ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010, nr 7, poz. 44). Mogą być w nim rozpatrywane sprawy o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.
Aby określone postępowanie mogło zostać uznane za grupowe, musi ono być sądowym postępowaniem cywilnym w sprawach, w których dochodzone są roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.
Przykład: Co najmniej 10 osób dochodzi odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez fabrykę, która emituje niebezpieczne dla życia bądź zdrowia substancje.
Istota postępowania grupowego polega na działaniu zespołowym. Nie jest jednak konieczne, aby tylko w grupie można było dochodzić swoich praw. Osoby, które do grupy nie przystąpiły, bądź z niej wystąpiły, mogą dochodzić roszczeń we własnym zakresie.
W sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest, aby wysokość roszczenia dochodzonego przez każdego członka grupy została ujednolicona. Z uwagi jednak na to, że część osób może ponieść mniejszą bądź większą szkodę niż inni i trudno jest ujednolicić roszczenia pieniężne wszystkich członków grupy, dlatego ustawodawca wprowadził możliwość ujednolicenia roszczenia w podgrupach, składających się z co najmniej dwóch osób.
Pozew należy skierować do sądu okręgowego. Powództwo w imieniu własnym, ale na rzecz wszystkich członków grupy, wytacza jej reprezentant. którym może być osoba będąca jej członkiem albo powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących im uprawnień. W postępowaniu grupowym powód musi być obowiązkowo reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego), chyba że sam powód jest takim pełnomocnikiem.
Reprezentant grupy powinien zawrzeć umowę z pełnomocnikiem, w której należy wskazać sposób wynagrodzenia pełnomocnika. Wynagrodzenie zostało ograniczone do 20% w stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda.
Pozew w postępowaniu grupowym powinien zawierać elementy, które są wymagane w każdym pozwie, a ponadto:
- wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym
- wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy (tzn. wskazanie, iż roszczenia są jednego rodzaju i są oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej), a w przypadku roszczeń pieniężnych także zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup
- w przypadku roszczeń pieniężnych określenie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup
- oświadczenie powoda o tym, że działa w charakterze reprezentanta grupy.
Konieczne do pozwu należy załączyć oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do niej i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta oraz umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, w której określony jest sposób wynagrodzenia pełnomocnika.
Pozwany może zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, chyba że uznana przez niego część roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Jeżeli kaucja nie zostanie złożona w terminie określonym przez sąd, wówczas sąd na wniosek pozwanego odrzuca pozew (bądź środek odwoławczy).
Jeżeli warunki formalne zostaną spełnione sąd wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Po uprawomocnieniu takiego postanowienia sąd zarządza ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. Takie ogłoszenie umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym (w szczególnych wypadkach w prasie o zasięgu lokalnym), dzięki czemu osoby zainteresowane mogą w oznaczonym w ogłoszeniu terminie przystąpić do grupy, składając stosowne pisemne oświadczenie reprezentantowi grupy.
Także osoba, która przed dniem wszczęcia postępowania grupowego wytoczyła przeciwko pozwanemu powództwo we własnym zakresie, może złożyć (jeżeli roszczenie to może być dochodzone w postępowaniu grupowym) oświadczenie o przystąpieniu do grupy. Musi jednak to zrobić nie później jednak niż do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji.
Członkowie grupy mają także możliwość zmiany jej reprezentanta. Wniosek w tym celu zgłasza do sądu więcej niż połowa członków grupy. Powinien on zawierać propozycję nowego reprezentanta oraz jego oświadczenie o wyrażeniu zgody na pełnienie tej funkcji. Taka zmiana nie wpływa na pozycję profesjonalnego pełnomocnika.
Zakończenie sprawy poprzez cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczenia, bądź jego ograniczenie oraz przez zawarcie ugody, wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy. Jeżeli sąd uzna m.in., że jedna z tych czynności rażąca narusza interes członków grupy, może uznać taką czynność za niedopuszczalną.
Wydaje się, że postępowanie grupowe może być skutecznym instrumentem w walce z dużymi koncernami, zakładami ubezpieczeń, bankami, czy np. deweloperami. Wymaga ono od poszkodowanych wprawdzie określonej organizacji, ale z pewnością pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze indywidualnego Kowalskiego (opłata od pozwu wynosi bowiem 2%, a nie standardowo 5% wartości przedmiotu sporu). Warto więc na bieżąco śledzić prasę i sprawdzać, czy przypadkiem nie zamieszczono w niej ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego w sprawie, która nas dotyczy, a w której możliwe, że sami nie mielibyśmy czasu i ochoty dochodzić roszczenia.
Agnieszka Antoniak
prawnik
w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
***
Agnieszka Antoniak – prawnik, ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Od stycznia 2011 r. rozpoczyna aplikację radcowską przy OIRP w Poznaniu. Odbyła praktykę w Biurze Miejskiego Rzecznika Konsumentów oraz zdobywała doświadczenie w poznańskich kancelariach radców prawnych. Jej zainteresowania koncentrują się wokół prawa konsumenckiego oraz prawa handlowego. Posługuje się językiem niemieckim oraz angielskim.
Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. to poznańska kancelaria, która od kilku lat działa również na terenie Warszawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze przedsiębiorców. Jako jedna z nielicznych kancelarii specjalizuje się także w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów z działających w Internecie.
