Zmiany w kodeksie wykroczeń miały na celu skonkretyzowanie wykroczeń z zakresu ochrony przeciwpożarowej i dostosowanie ich do współcześnie obowiązujących przepisów. Katalog wykroczeń został znacznie rozszerzony w odniesieniu do starego przepisu. Wyodrębnione zostały trzy zasadnicze bloki wykroczeń w zakresie ochrony przeciwpożarowej: wykroczenia związane z popełnianiem czynów zabronionych w przepisach przeciwpożarowych, wykroczenia związanie z zaniedbaniami obowiązków spoczywających na właścicielu budynku w zakresie ochrony przeciwpożarowej, oraz wykroczenia związane z utrudnianiem prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczych i czynności kontrolo-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Wymienione powyżej grupy wykroczeń są odpowiednikami zakazów, nakazów i uprawnień, ustanowionych w odpowiednich przepisach, obowiązujących od kilkunastu lat.
Nowością ujętą w kodeksie jest wprowadzenie zapisu, który umożliwia ukaranie osoby, która utrudnia straży pożarnej prowadzenie akcji ratowniczo-gaśniczej. W stosunku do osób, które w trakcie pożaru nie zawiadomią właściwe jednostki, takie jak m.in. PSP, policję, centrum powiadamiania ratunkowego lub osoby znajdujące się w strefie zagrożenia lub nie podporządkują się decyzjom kierującego akcją ratowniczą i nie udzielą mu pomocy, na jego żądanie – może być zastosowana kara aresztu, grzywny do 500 zł albo kara nagany. W ten sam sposób może zostać ukarana osoba, która utrudnia prowadzenie działań ratowniczych, a w szczególności utrudnia dojazd do miejsca pożaru. Z kolei osoby, które uniemożliwiają lub utrudniają prowadzenie czynności kontrolno-rozpoznawczych – np. odmawiając dostępu do obiektów lub pomieszczeń, nie stawiając się w czasie kontroli lub nie wyznaczając osoby do reprezentowania ich w czasie kontroli – przez uprawnionego strażaka PSP mogą zostać ukarane grzywną w drodze mandatu karnego, a przez policję grzywną, aresztem lub ograniczeniem wolności.
Mandat karny w przypadku osób, które utrudniają prowadzenie akcji ratowniczo-gaśniczej oraz te, które nie wykonują poleceń kierującego akcją ratowniczą – będzie nakładany przez odpowiednie organy ścigania, a nie przez strażaków PSP. Jest to także nowość, która wynika z aktualnych doświadczeń funkcjonariuszy PSP przy akcjach ratowniczo-gaśniczych. Dzięki temu w sytuacji zagrożenia strażacy będą mogli skupić się na swojej pracy, bez konieczności utraty czasu na prowadzenie nawet najprostszych czynności mandatowych.
Przygotowywana nowelizacja rozporządzenia przewiduje, że funkcjonariusze PSP będą mieli więcej możliwości do nakładania grzywien w postaci mandatu karnego. Przepisy projektu nowelizacji uprawniają strażaków prowadzących działania z zakresu ochrony przeciwpożarowej do nakładania grzywien w postaci mandatu karnego w wysokości do 500 zł m.in. wobec osób, które swoim działaniem stwarzają ryzyko wystąpienia pożaru i jego rozprzestrzeniania się; utrudniają prowadzenie działań ratowniczych lub ewakuację zagrożonej ludności; wobec właścicieli budynków lub terenów, którzy nie dopełniają obowiązku ochrony przeciwpożarowej oraz w innych przypadkach np. wobec osób rozniecających ogień lub palących tytoń w miejscach niedozwolonych, stwarzając ryzyko pożaru. Uprawnienia mandatowe strażaków będą umożliwiać dyscyplinowanie osób, które w sposób jawny nie przestrzegają przepisów przeciwpożarowych lub są winne rażących zaniedbań w zakresie ochrony przeciwpożarowej.
Obowiązująca od czerwca 2010 roku ustawa Kodeks wykroczeń skonkretyzowała i rozbudowała katalog czynności zabronionych, których łamanie może prowadzić do pożaru lub rozprzestrzeniania się ognia. Osoby, które m.in. wykonują prace niebezpieczne pod względem pożarowym bez wymaganego zabezpieczenia; nieprzestrzegają zasad bezpieczeństwa przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo, w tym gazu płynnego w butlach; uniemożliwiają lub ograniczają dostęp do urządzeń przeciwpożarowych, gaśnic itp.; uniemożliwiają lub ograniczają dostęp do źródeł wody do celów przeciwpożarowych – podlegają karze aresztu, grzywny do wysokości 500 zł albo karze nagany.
W nowelizacji Kodeksu wykroczeń dodano także nowy przepis. W myśl niego karze aresztu, grzywny do 500 zł lub nagany będzie podlegała osoba, która mając obowiązek ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu – nie dopełnia swoich obowiązków. Będzie można karać m.in. za niezapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji; brak wyposażenia w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice; nieumieszczenie informacji o sposobie postępowania na wypadek pożaru oraz niewywieszenie w widocznym miejscu wykazu telefonów alarmowych; niedrożność przewodów dymowych i spalinowych czy nieprawidłowe utrzymywanie dróg pożarowych.
Ponadto, ujednolicono przepisy dotyczące bezpieczeństwa pożarowego w lasach i przy pracach rolnych. Karze aresztu, grzywny do 500 zł albo nagany będzie podlegała osoba, która na terenie lasu oraz na łąkach, torfowiskach i wrzosowiskach, a także w odległości do 100 metrów od nich (poza miejscami wyznaczonymi do tego) – roznieca ogień albo pali tytoń. Podobnie karana będzie osoba, która wypala np. trawę czy słomę na polach, w odległości mniejszej niż 100 metrów od m.in. zabudowań, lasów, zboża, powoduje zakłócenia w ruchu drogowym i nie pilnuje miejsca wypalania. Wprowadzono także przepis, który pozwala na ukaranie osób zachowujących się w sposób nieodpowiedzialny i nieostrożny w posługiwaniu się ogniem. Jak dotychczas, grzywną lub naganą będzie można ukarać osoby dorosłe, które zostawiają małoletnich do 7 lat bez opieki, narażając na możliwość wzniecenia przez nich pożaru.
