Zgodnie z kodeksem cywilnym aby czynności prawne, przez które małoletni zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, były ważne konieczna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej. Przedstawicielami ustawowymi małoletniego są rodzice sprawujący władzę rodzicielską lub jego opiekunowie. W przypadku dokonania przez małoletniego jednostronnej czynności prawnej zgoda przedstawiciela powinna być udzielona przed dokonaniem danej czynności lub najpóźniej jednocześnie z jej dokonaniem, w przeciwnym razie czynność będzie bezwzględnie nieważna. W przypadku natomiast czynności prawnych dwustronnych np. umowy, konieczna zgoda przedstawiciela ustawowego może być udzielona również po zawarciu danej umowy. Małoletni po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych może samodzielnie potwierdzić zawartą przez siebie umowę.
Osoba małoletnia może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej. Ponadto, z zastrzeżeniem wyjątku wskazanego w ustawie, małoletni posiada pełną zdolność do czynności prawnych w stosunku do przedmiotów majątkowych, które otrzymał od swego przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku.
Nie jest w zasadzie możliwe generalne wskazanie, jakie umowy należą do kategorii umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Każdą umowę należy oceniać indywidualnie, z perspektywy osoby małoletniej. Istotny jest tutaj jednak punkt widzenia „przeciętnego” małoletniego nie należy więc w danej sytuacji uwzględniać indywidualnych cech i właściwości konkretnego małoletniego. Każda taka umowa zawarta przez małoletniego, o ile nie zostały naruszone inne przepisy prawa, jest ważna od momentu jej zawarcia.
Zarobek, którym małoletni może rozporządzać bez konieczności uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego, stanowi wynagrodzenie za pracę w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Dotyczy to wynagrodzenia, które małoletni już uzyskał, a nie takiego, na które dopiero oczekuje. Małoletni może swobodnie rozporządzać samym wynagrodzeniem, nie może jednak bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać przedmiotami nabytymi za środki uzyskane w ramach wynagrodzenia.. Uzyskanie przez małoletniego pełnej zdolności do czynności prawnych w odniesieniu do własnych zarobków następuje z mocy prawa, chyba że sąd opiekuńczy ważnych powodów postanowi inaczej.
Aby małoletni uzyskał pełną zdolność do czynności prawnych, w odniesieniu do przedmiotów otrzymanych od przedstawiciela ustawowego, niezbędne jest rzeczywiste wydanie określonego przedmiotu oraz deklaracja przedstawiciela ustawowego, że wydanie przedmiotu następuję do wyłącznej dyspozycji małoletniego. Deklaracja te nie musi być wyrażona wprost, wystarczy, iż z zachowania przedstawiciela ustawowego wynika zamiar oddania przedmiotu do wyłącznej dyspozycji małoletniego. Wydania musi dokonać przedstawiciel ustawowy małoletniego, tj. niepozbawiony władzy rodzicielskiej rodzic albo opiekun. Nawet jednak przy spełnieniu powyższych warunków małoletni nie uzyska jednak pełnej zdolności do czynności prawnych w zakresie czynności dotyczących przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku, jeżeli do dokonania tych czynności nie wystarcza zgoda przedstawiciela ustawowego. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego wyrażać zgody na dokonanie przez małoletniego czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutki w sferze majątku małoletniego, wartości przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych). Zgoda sądu opiekuńczego wymagana będzie w szczególności na zawieranie przez małoletniego umów dotyczących nieruchomości, np. umowy dzierżawy, czy najmu. W takiej sytuacji wystarczy jednak uzyskanie zgody sądu opiekuńczego, dodatkowa zgoda przedstawiciela ustawowego nie jest już konieczna.
Osoba zawierająca z małoletnim umowę za pośrednictwem Internetu może nie posiadać odpowiedniej wiedzy aby stwierdzić, czy jego kontrahent, posiada pełną, czy ograniczoną zdolność do czynności prawnej, czy do ważności danej umowy wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego małoletniego, a jeżeli tak to czy stosowna zgoda została udzielona. Zgodnie z kodeksem cywilnym osoba zawierająca umowę z małoletnim nie może się powoływać na brak zgody jego przedstawiciela ustawowego. Kontrahent małoletniego może wyznaczyć jego przedstawicielowi ustawowemu odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. W związku z powyższym najbezpieczniejszym rozwiązaniem w przypadku zawierania umów z małoletnimi jest skontaktowanie się z jego przedstawicielem ustawowym, aby w odpowiednim terminie uzyskać potwierdzenie zawartej z małoletnim umowy. Odpowiedni termin to taki, w którym przedstawiciel ustawowy będzie mógł spokojnie zapoznać się z warunkami danej umowy, podjąć odpowiednią decyzję oraz przekazać jej kontrahentowi małoletniego.
Brak odpowiedzi w ustalonym terminie albo odmowa potwierdzenia umowy skutkuje bezwzględną nieważnością umowy. Umowa taka jest nieważna z mocy prawa i to ze skutkiem wstecznym, od chwili jej zawarcia. Oznacza to, że dana umowa nie wywołała zamierzonych przez strony skutków prawnych, w związku z czym strony umowy powinny zwrócić sobie wszystko, co wzajemnie od siebie w związku z umowa otrzymały.
Natomiast potwierdzenie umowy oznaczać będzie ważność umowy do chwili jej zawarcia. Małoletni będzie odpowiedzialny za należyte wykonanie umowy, w szczególności będzie ponosił odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady sprzedanego towaru.
Bartosz Maciejewski
aplikant radcowski w Kancelarii Prawniczej
Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
***
Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. to poznańska kancelaria, która od kilku lat działa również na terenie Warszawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze przedsiębiorców. Jako jedna z nielicznych kancelarii specjalizuje się także w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów z działających w Internecie.
***
Bartosz Maciejewski – aplikant radcowski. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Podyplomowego Studium Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Specjalizuje się w prawie konsumenckim,.
