Sądy powszechne (w I instancji – sąd okręgowy, w II instancji – sąd apelacyjny) rozpatrują sprawę w postępowaniu nieprocesowym uregulowanym w kodeksie postępowania cywilnego. Sądy obydwu instancji dysponują bardzo krótkim terminem na wyjaśnienie okoliczności stanu faktycznego i wydanie rozstrzygnięcia. Szybkość jest uzasadniona charakterem rozpoznawanej sprawy, która toczy się w kampanii wyborczej. Postanowienie zapadłe w II instancji podlega natychmiastowemu wykonaniu. Wyłączenie przez ustawodawcę w kwestionowanych przepisach możliwości weryfikacji postępowań przedwyborczych w ramach postępowań ze skargi o wznowienie postępowania w oparciu o właściwe przepisy k.p.k. nie da się w żaden sposób racjonalnie uzasadnić specyfiką postępowań. Ewentualne prawo do wniesienia skargi wznowieniowej w niczym nie zagraża efektywności i szybkości rozpoznawania spraw w I i II instancji. Zdaniem wnioskodawcy ustawodawca naruszył konstytucyjne gwarancje związane z prawem do sądu w zakresie, w jakim nie zapewnił odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
-
art. 91 ust. 3 zdanie drugie ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność wznowienia postępowania, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 konstytucji.
-
art. 74 ust. 3 zdanie drugie ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność wznowienia postępowania, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 konstytucji.
-
art. 80 ust. 2 zdanie piąte ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność wznowienia postępowania, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 konstytucji.
Zaskarżone przepisy wykluczają możliwość wznowienia postępowania prowadzonego w celu ochrony przed rozpowszechnianiem nieprawdziwych informacji w trakcie kampanii wyborczej. Jednocześnie dostępne środki prawne nie zapewniają odpowiedniej ochrony praw wszystkim uczestników postępowania. Wprowadzone ograniczenia w zakresie wznowienia postępowania mogą prowadzić do sytuacji, w której orzeczenie oparte na błędnych ustaleniach faktycznych wywołują skutki prawne. Według Trybunału Konstytucyjnego wprowadzone przez zakwestionowane przepisy ograniczenie w zakresie wzruszenia prawomocnych orzeczeń nie znajduje uzasadnienia w wartościach konstytucyjnych znajdujących się u podstaw postępowań. Wznowienie postępowania ma charakter wyjątkowy, a z uwagi na szczególny charakter będzie z reguły toczyć się już po wyborach. Możliwość wznowienia postępowania nie będzie, zatem niweczyć celów postępowania prowadzonego w kampanii wyborczej. Nie będzie także naruszać zasady stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych.
Konstytucyjne prawo do sądu stwarza możliwość wzruszenia orzeczenia wydanego na podstawie przepisów prawa wyborczego przewidujących szczególny tryb ochrony przed rozpowszechnianiem nieprawdziwych informacji w trakcie kampanii wyborczej. Wyłączenie możliwości wzruszenia wcześniej wydanego orzeczenia narusza konstytucyjne prawo do rozpatrzenia sprawy w sprawiedliwym postępowaniu.
Trybunał orzekł niekonstytucyjność przepisów w zakresie określonym we wniosku, biorąc pod uwagę miedzy innymi fakt, że takie orzeczenie otworzy drogę do zastosowania istniejącej instytucji wznowienia postępowania przewidzianej w kodeksie postępowania cywilnego bez konieczności wprowadzenia dodatkowych zmian prawodawczych. Trybunał uwypuklił, że ustawodawca może zawsze wprowadzić szczególne rozwiązania do prawodawstwa wyborczego pod warunkiem poszanowania standardów konstytucyjnych składających się na treść prawa do sądu.
