W dniu 27 grudnia 2007 roku Polska przystąpiła do strefy Schengen. Dzięki temu na granicach Polski z innymi krajami Unii Europejskiej całkowicie zniesiono wszelkie kontrole. Do układu z Schengen należą obecnie 22 państwa Unii Europejskiej oraz Islandia i Norwegia, wchodzące w skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich a także Szwajcaria i Liechtenstein, który jest z grupą z Schengen stowarzyszony.
Wybierając się do państw strefy Schengen, zamiast paszportu, możemy zabrać ze sobą jedynie dowód osobisty. Dowodem osobistym możemy się również posługiwać w podróży do pozostałych państw Unii Europejskiej (pozostających poza strefą Schengen), regionów peryferyjnych UE, brytyjskich terytoriów zależnych: Jersey, Guernsey i Wyspy Man oraz Albanii, Andory, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Czarnogóry, Macedonii i Serbii.
Paszportu natomiast wymagają podróże do krajów i terytoriów zamorskich Unii Europejskiej: Grenlandii, Wysp Owczych, Antyli Holenderskich, Aruby, Majotty, Nowej Kaledonii, Polinezji Francuskiej, Saint-Pierre i Miquelon, Wallis i Futuny oraz wszystkich nieeuropejskich terytoriów Wielkiej Brytanii.Warto wiedzieć, że dowodem osobistym może się posługiwać również nasze niepełnoletnie dziecko. Wyrobienie dowodu dla dziecka nie wiąże się z żadnymi kosztami (musimy jedynie zrobić specjalne zdjęcie u fotografa) a czas oczekiwania jest zazwyczaj krótszy niż w przypadku wyrabiania paszportu – szczególnie w okresie letnio-wakacyjnym.
Planując wyjazd poza strefę Schengen należy sprawdzić, jakie zasady obowiązują polskich obywateli przy wjeździe na terytorium innych państw, w szczególności czy oprócz paszportu nie musimy posiadać wizy.
Wiza to pisemne zezwolenie na przekroczenie granicy lub pobyt na terenie obcego państwa wystawiane cudzoziemcom przez przedstawicielstwa dyplomatyczne lub konsularne (konsulaty) tegoż państwa. W niektórych wypadkach wiza może być wydawana na lądowym przejściu granicznym lub w porcie lotniczym obcego kraju osobom wjeżdżającym do tego kraju (tzw. „wiza na granicy”). Wiza ma zazwyczaj postać naklejki umieszczonej w paszporcie lub innym dokumencie podróży, może też mieć postać stempla lub wpisu. Do wystawienia wizy wjazdowej na granicy w niektórych państwach może być także wymagane jedno lub więcej zdjęć paszportowych oraz (w większości wypadków) opłata w odpowiedniej walucie. To, czy w podróży do konkretnego państwa potrzebna jest wiza, zależy od indywidualnych umów międzynarodowych między konkretnymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi (takimi jak Unia Europejska) i podlega częstym zmianom.
Istnieje wiele kategorii wiz.Najpopularniejsza z nich to wiza turystyczna upoważniająca do podróży i przebywania w danym kraju przez określony czas wyłącznie w celach turystycznych lub służbowych, nie związanych bezpośrednio z wykonywaniem pracy. Oprócz tego wyróżniamy wizy: tranzytową, biznesową, pracowniczą, małżeńską/narzeczeńską, studencką, dyplomatyczną oraz imigracyjną. Szczególnego rodzaju wizą jest wiza elektroniczna. Jest ona wydawana w formie elektronicznej, np. przez Internet a następnie przechowywana w systemie komputerowym wydającego ją kraju i przypisana do konkretnego paszportu. Wiza taka nie jest wklejana, czy też wbijana do paszportu. Aby się o nią ubiegać, nie trzeba również udawać się do ambasady czy konsulatu kraju wydającego tego typu wizy. Taki system wiz elektronicznych posiadają Stany Zjednoczone i Australia. Australijskim systemem eVisitor dla Państw Unii Europejskiej objęta jest również Polska.
Wiza może być zarówno "jednorazowa", czyli jednokrotnego wjazdu lub też może być wielokrotnego wjazdu. Ważność wizy jednokrotnego wjazdu wygasa automatycznie w chwili opuszczenia kraju, który wydał wizę. Wydana wiza może być wykorzystana do dnia oznaczonego na niej jako data upływu ważności.
Aktualny wykaz państw wraz z regulacjami wizowymi publikuje na swoich stronach Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Oprócz przepisów wizowo-paszportowych w niektórych państwach obowiązują również inne wymogi, Od ich spełnienia zależy uzyskanie zgody na wjazd na terytorium tych państw. Najczęstsze z nich to: minimalna kwota pieniędzy na każdy dzień pobytu, rezerwacja biletu na podróż powrotną, rezerwacja zakwaterowania, świadectwa szczepień ochronnych, ubezpieczenie zdrowotne, określona długość ważności paszportu.
Po szczegółowe informacje dotyczące zasad wjazdu i pobytu na terytorium poszczególnych państw i na wybrane terytoria powinniśmy zwracać się do przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych tych państw.
