Czy wiek ma znaczenie?
Skuteczne zawarcie umowy uzależnione jest od posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Dzieci, w zależności o wieku, nie posiadają takiej zdolności w ogóle lub przypisana im jest w ograniczonym zakresie. Tym samym wiek małoletniego odgrywa istotne znaczenie w kwestii możliwości skutecznego zwarcia umowy cywilnoprawnej.
Tak naprawdę nie ma przeszkód, aby dziecko podpisało jakąkolwiek umowę – niezależnie od tego czy posiada zdolność do czynności prawnych. Inną sprawą jest to, czy takie zobowiązanie rodzi skutki prawne. Z reguły taka umowa nie jest skuteczna i nie wiąże w żaden sposób małoletniego. Kodeks cywilny przewiduje jednak od tej zasady pewne wyjątki.
Ważne ograniczenia
Osoba, która nie ukończyła 13 roku życia nie posiada w ogóle zdolności do czynności prawnych. Tym samym oznacza to, że nie może skutecznie zawierać żadnych umów – nawet takich, dzięki którym nabędzie szereg różnych praw i korzyści finansowych. Zgodnie z treścią art. 14 KC, czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Dotyczy to zarówno umów pisemnych jak i tych zawieranych w formie ustnej. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Przykładem ważnej umowy zawartej przez dziecko nie posiadające zdolności do czynności prawnych jest kupno biletu do kina, kupno zeszytu w sklepie, długopisu czy książki w księgarni. Tego typu czynności, choć nie wymagające formy pisemnej, należą do umów cywilnoprawnych (choć z reguły nie utożsamiamy ich z umowami). Oczywiście, jeśli sprzedawca biletu czy zeszytu zażąda od małoletniego np. 300 zł, podczas gdy przedmiot kosztuje np. 12 zł, to taka umowa nie będzie wiążąca.
Inna sytuacja wystąpi, gdy stroną umowy jest dziecko posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych – wtedy, gdy małoletni ma co najmniej 13 lat. Jak stanowi art. 20 KC, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Ustawowym przedstawicielem dziecka jest zazwyczaj jego rodzic lub opiekun prawny. Pamiętajmy jednak, że jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna. Przykładem jednostronnej czynności prawnej jest dokonanie darowizny, czy sporządzenie testamentu. Tym samym dziecko bez zgody rodzica lub prawnego opiekuna nie może skutecznie zrealizować tego rodzaju czynności. Jeśli jednak uzyska wymaganą zgodę, umowa będzie ważna i skuteczna. Ważną informacją jest to, że ograniczenie rodzica w zdolności do czynności prawnych nie ma wpływu na skuteczność wyrażonej zgody dziecku, aby dokonało wiążącej czynności prawnej.
Reasumując, dziecko może być stroną każdej umowy cywilnoprawnej. O tym, aby takie zobowiązanie było jednak skuteczne i wiążące decyduje wiek małoletniego i rodzaj przedsiębranej czynności. Jeśli umowa cywilna jest zawierana w bieżących sprawach życia codziennego, wiek dziecka nie ma w ogóle znaczenia – ważne, aby druga strona umowy nie oszukała małoletniego. Jeśli jednak przedmiot umowy jest inny, dziecko musi mieć ukończone 13 lat, dodatkowo musi uzyskać zgodę rodzica jeśli na podstawie umowy małoletni zobowiązuje się do jednostronnego dokonania czynności prawnej.
Podstawa prawna:
[art. 14, art. 20 k.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 121 j.t.)]
