Fotografia w świetle RODO

Czym są dane biometryczne?

RODO w sposób wyczerpujący definiuje, czym są dane biometryczne. Zgodnie z rozporządzeniem, „dane biometryczne" oznaczają dane osobowe, które wynikają ze specjalnego przetwarzania technicznego, dotyczą cech fizycznych, fizjologicznych lub behawioralnych osoby fizycznej oraz umożliwiają lub potwierdzają jednoznaczną identyfikację tej osoby, takie jak wizerunek twarzy lub dane daktyloskopijne.

Fotografia a dane biometryczne

Fotografia, według Słownika języka polskiego PWN, to 1. «utrwalanie obrazów za pomocą aparatu fotograficznego» 2. «obraz otrzymany w taki sposób» 3. przen. «wierne odbicie, odtworzenie czegoś». Nie ulega wątpliwości, że fotografia zawiera wizerunek osoby fizycznej. Analizując definicje pojęć „fotografia” i „dane biomeryczne” możemy postawić tezę, że nie zawsze „fotografia” będzie objęta definicją „danych osobowych”.  Rozwijając tę myśl musimy stwierdzić, że fotografie są objęte definicją "danych biometrycznych" tylko w przypadkach, gdy są przetwarzane specjalnymi metodami technicznymi, umożliwiającymi jednoznaczną identyfikację osoby fizycznej lub potwierdzenie jej tożsamości. Takich danych osobowych nie należy przetwarzać, chyba że RODO dopuszcza ich przetwarzanie w szczególnych przypadkach, przy czym należy uwzględnić, że prawo państw członkowskich może obejmować przepisy szczegółowe o ochronie danych dostosowujące zastosowanie przepisów RODO tak, by można było wypełnić obowiązki prawne lub wykonać zadanie realizowane w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi.

Ochrona wizerunku

Niezależnie od tego, czy dana fotografia zostanie uznana za dane biometryczne, czy też nie, należy pamiętać, że nasz wizerunek chroniony jest przez przepisy prawa cywilnego i autorskiego. Wizerunek, jako odrębne dobro osobiste, wymieniony został w art. 23 KC, a gwarancje jego ochrony znalazły się także w art. 81 Prawa autorskiego. Dobrem chronionym jest w tym przypadku autonomia każdej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być publicznie rozpowszechniony. Wkroczenie w sferę tej autonomii i rozpowszechnianie wizerunku bez zgody uprawnionego stanowi o naruszeniu tego dobra.

Wizerunek to dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację danej osoby wśród innych ludzi, bądź też: skonkretyzowane ustalenie obrazu fizycznego człowieka, zdatne do zwielokrotnienia i rozpowszechnienia. Na gruncie art. 81 Prawa autorskiego  przyjmuje się, że wizerunek to wytwór niematerialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby lub osób (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia  19 kwietnia 2016 r., I ACa 1826/15). Przez pojęcie wizerunku należy rozumieć każdą podobiznę bez względu na technikę wykonania, a więc fotografię, rysunek, wycinankę sylwetki, film, przekaz telewizyjny bądź przekaz wideo, a zatem jest nim niewątpliwie zdjęcie (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 maja 2015 r., I ACa 158/15).

Zgodnie z art. 81 ust 1 Prawa autorskiego, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.  Zgoda na wykorzystanie wizerunku może być udzielona w dowolnej formie, ale musi być niewątpliwa. Oznacza to, że osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego komentarza. I tak np., udział w imprezie publicznej oznacza zgodę na publikację wizerunku w związku z ową imprezą, nie oznacza natomiast zgody na rozpowszechnianie tego wizerunku w innych celach z taką imprezą nie związanych (zob.   wyrok SA w Warszawie z  4.7.2018 r., V ACa 484/17).
Pojęcie "rozpowszechniania wizerunku" powinno być interpretowane przy użyciu definicji terminu "rozpowszechnianie" zamieszczonej w art. 6 pkt 3 Prawa autorskiego. Chodzi tu o sytuację, w której stworzona zostaje możliwość zapoznania się z wizerunkiem bliżej nieokreślonemu kręgowi osób (zob. wyrok SA w Warszawie z dnia  19 kwietnia 2018 r., V ACa 1089/17). Należy również pamiętać, że ochrona prawa do wizerunku ma charakter autonomiczny w tym sensie, że jest niezależna od naruszenia czci, prywatności czy innych dóbr osobistych. Zakazane jest więc rozpowszechnianie cudzego wizerunku także wtedy, gdy nie prowadzi do ingerencji w prywatność czy dobre imię osoby przestawionej (zob. wyrok SA w Warszawie z dnia  19 kwietnia 2018 r., V ACa 1089/17).

W świetle przepisów Prawa autorskiego zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1. osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Wskazany w pkt 1 wyjątek pozwalający na wykorzystanie wizerunku osoby bez jej zgody nie musi się odnosić do osób znanych w całej Polsce, czy nawet w mniejszym lub większym regionie kraju, wystarczy bowiem, aby dana osoba z racji pełnionych funkcji była znana osobom ze środowiska, w którym się obraca (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 22 marca 2018 r., I ACa 1215/17). Z kolei dla zastosowania pkt 2 rozstrzygające znaczenie ma ustalenie w strukturze przedstawienia relacji między wizerunkiem osoby domagającej się ochrony a pozostałymi elementami jego treści. Co za tym idzie rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zezwolenia, jeśli stanowi on jedynie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawionej całości, tzn. w razie usunięcia wizerunku nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia (zob. wyrok SA we Wrocławiu  z dnia  30 stycznia 2014 r., I ACa 1452/13).

Podstawa prawna:
Art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), Dz.U.UE.L.2016.119.1.

Art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych  (tj. Dz.U.2018.1191)