Odrębność majątkowa małżonków jest nazywana popularnie intercyzą. Ustawodawca pozwala na jej zawarcie przed małżeństwem, jak i w czasie jego trwania. Zgodnie z regulacją art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.
Ustawodawca w żaden sposób nie określa okoliczności, które uzasadniałyby ustanowienie rozdzielności majątkowej przed zalegalizowaniem związku. O tym czy intercyza powinna zostać zawarta przed czy po ślubie decydują zatem tak naprawdę sami zainteresowani. Maksymalny koszt sporządzenia odpowiedniej umowy wynosi 400 zł – notariusze mogą jednak stosować niższe stawki. Pamiętajmy jednak, aby do powyższej kwoty doliczyć podatek VAT według stawki 23 % oraz taksę za wypisy w kwocie 6,00 złotych za 1 stronę wypisu powiększoną o podatek VAT (w przypadku rozdzielności majątkowej umowa taka sporządzana jest zazwyczaj na 2 stronach, a jej wypisy wydawane są zazwyczaj wyłącznie małżonkom, zatem ich koszt to kwota 29,52 złotych brutto).
Skutkiem powstania rozdzielności majątkowej jest tak naprawdę modyfikacja zakresu odpowiedzialności za zobowiązania zaciągane przez jednego z małżonków. Pamiętajmy, że w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Jednocześnie każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Zgodnie z postanowieniem NSA w Warszawie z dnia 2 lipca 2007 r. (sygn. akt I FZ 216/09), rozdzielność majątkowa małżeńska w świetle przepisów prawa rodzinnego odnosi się, jak sama nazwa wskazuje, do majątków małżonków, a nie do ich wzajemnych obowiązków. Rozdzielność majątkowa dotyczy kwestii zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich. Dopiero stwierdzenie, że ani samodzielnie, ani przy pomocy rodziny podatnik nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niego i jego rodziny, pozwalałoby rozstrzygnąć o możliwości przyznania pomocy z budżetu państwa. Nieujawnienie sytuacji majątkowej żony nie pozwala na ocenę rzeczywistej sytuacji materialnej skarżącego pod kątem spełnienia przesłanek do przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie.
Przy okazji zawarcia intercyzy pamiętajmy, iż małżonek może powoływać się na nią względem innych osób, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. W związku z tym powyższa umowa będzie względem wierzycieli skuteczna jedynie, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte po dniu zniesienia ustroju wspólności ustawowej i wierzyciel został poinformowany przez małżonka o zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową. W innym wypadku umowa dotycząca rozdzielczości majątkowej będzie nieskuteczna względem wierzyciela naszego współmałżonka i będzie on mógł domagać się zaspokojenia również z majątku wspólnego.
Jak zaznaczył G. Jędrejek „małżonkowie powinni w szczególności rozważyć możliwość zawarcia intercyzy w dwóch sytuacjach: po pierwsze, jeżeli jeden z nich prowadzi działalność gospodarczą, po drugie, jeżeli przed zawarciem małżeństwa jeden z małżonków zgromadził znaczny majątek. Małżonkowie mogą również dla uniknięcia komplikacji związanych z dziedziczeniem według ustawy, czy też na mocy testamentu, zawrzeć intercyzę, na podstawie której przedsiębiorstwo wchodzące w skład majątku wspólnego wejdzie do majątku osobistego jednego z nich. Rozwiązanie takie może umożliwiać dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa, które nie wejdzie w skład spadku, a tym samym możliwe będzie uniknięcie postępowania działowego, które często prowadzi do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej na skutek podziału majątku przedsiębiorstwa.”
