Dzięki nowym przepisom sądy będą miały możliwość kierowania na terapię sprawców groźnych przestępstw, którzy po odbyciu kary w zakładzie karnym, mogliby – z powodu zaburzonej psychiki lub preferencji seksualnych – popełnić na wolności kolejne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej. Wobec wyżej wymienionych osób będzie można stosować nadzór prewencyjny połączony z terapią w warunkach wolnościowych lub w wyjątkowych przypadkach umieścić je w nowo utworzonym Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym. Zastosowanie środka leczniczego jest związane z aktualnym stanem psychicznym i nie jest powtórnym skazaniem.
W stosunku do których przestępców mają zastosowanie przepisy nowej ustawy?
Przepisy ustawy dotyczą osób spełniających łącznie następujące warunki:
• zostały prawomocnie skazane za przestępstwo,
• orzeczono wobec nich za ten czyn karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania lub karę 25 lat pozbawienia wolności,
• odbywają karę w tzw. systemie terapeutycznym,
• w trakcie postępowania wykonawczego występowały u nich zaburzenia psychiczne w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia osobowości lub zaburzenia preferencji seksualnych,
• zaburzenia psychiczne wykazują taki charakter lub nasilenie, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat.
Nadzór prewencyjny
Pierwszeństwo zastosowania będzie miał nadzór prewencyjny – umieszczenie w ośrodku będzie następowało tylko w przypadku prawdopodobieństwa graniczącego z pewnością. Decyzję o tym, czy i jaki środek należy zastosować będzie podejmował Sąd Okręgowy Wydział Cywilny – w składzie 3 sędziów zawodowych, podobnie jak to się aktualnie odbywa w stosunku do procedury ubezwłasnowolnienia.
Sąd okręgowy będzie rozpoznawał sprawę na rozprawie z obowiązkowym udziałem: prokuratora, adwokata i radcy prawnego. Osoba poddana postępowaniu będzie miała prawo wziąć udział w rozprawie. Należy jednak podkreślić, że jeśli sąd uzna to za konieczne, osoba ta zostanie doprowadzona. Po przeprowadzeniu postępowania sąd okręgowy, w składzie trzech sędziów zawodowych:
• uzna, że dana osoba stwarza wysokie lub bardzo wysokie zagrożenie, i wówczas będzie miał obowiązek zastosować środki określone w ustawie,
ALBO
• uzna, że dana osoba nie stwarza wysokiego zagrożenia, i wówczas wobec tej osoby nie zostaną podjęte żadne dalsze działania.
Wobec osoby, która stwarza zagrożenie, sąd będzie orzekał o nadzorze prewencyjnym i terapii w warunkach wolnościowych lub umieszczeniu jej w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym. W przypadku osoby stwarzającej zagrożenie sąd okręgowy nakaże pobranie materiału do analizy DNA, odcisków palców, a także wykonanie zdjęć, szkiców i opisów jej wizerunków. Natomiast w sytuacji, gdy zostanie stwierdzone bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego, bardzo niebezpiecznego dla zdrowia, życia, wolności seksualnej, zagrożonego karą, co najmniej 10 lat pozbawienia wolności – sąd okręgowy skieruje taką osobę do ośrodka. Z kolei, jeżeli prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego wobec zdrowia, życia, wolności seksualnej innych osób, nie będzie bardzo wysokie, ale jednak będzie wysokie – sąd okręgowy orzeka nadzór prewencyjny, przy czym może osobę stwarzającą zagrożenie zobowiązać również do poddania się terapii.
Osoba stwarzająca zagrożenie, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny, będzie musiała za każdym razem informować policję o zmianie miejsca stałego pobytu, zatrudnienia i swoich danych osobowych. Policja ma prawo weryfikować te dane. Dodatkowo policja może stosować zwykłe czynności operacyjno-rozpoznawcze, aby ustalić, np. czy takie osoby poddają się terapii. W sytuacji podejrzenia, że dana osoba może przygotowywać się do popełnienia przestępstwa to sąd okręgowy – na wniosek policji – może zarządzić kontrolę operacyjną. Kontrola operacyjna może być zarządzona na okres nie dłuższy niż 3 miesiące – z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące.
