Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2011 r. (sygn. akt I PK 224/10), w okresie zatrudnienia zakres obowiązków pracownika reguluje między innymi art. 100 KP. Pracownik powinien przestrzegać obowiązków opisanych w tym przepisie. Nie są to jednak wszystkie obowiązki pracownika wobec pracodawcy. Przepis ten określa tylko podstawowe, najważniejsze i najbardziej powszechne obowiązki, z całą pewnością nie obejmuje wszystkich, o czym świadczy użyte w art. 100 § 2 KP sformułowanie "w szczególności".
Przestrzeganie czasu pracy jest jednym z pierwszych obowiązków pracowniczych wymienianych przez polskiego ustawodawcę. Spóźnianie się jest oznaką nie tylko braku wychowania, ale także naruszeniem zasad wiążącej nas umowy o pracę. To z kolei upoważnia pracodawcę do zastosowania szeregu różnych sankcji prawnych wobec nierzetelnego pracownika. Po pierwsze nasz szef może odmówić wypłaty wynagrodzenia za czas nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zgodnie z art. 128 § 1 KP warunkiem zakwalifikowania danego okresu jako czasu pracy jest pozostawanie przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Brak fizycznej obecności pracownika na stanowisku pracy co do zasady nie pozwala uznać, iż mamy do czynienia z czasem pracy. W praktyce utrata części wynagrodzenia może nastąpić na skutek powtarzających się krótkotrwałych spóźnień (np. rzędu 10 czy 15 minut), jak i jednorazowych spóźnień np. 6 godzin. Pracodawca ma prawo dokumentować czas pracy zatrudnionych przez siebie osób, w ostateczności może się zatem zdarzyć tak, że kilkuminutowe spóźnienia będą skutkowały zmniejszeniem naszego wynagrodzenia – pracodawca może zliczyć okres spóźnień i w ten sposób wyliczyć należną nam pensję.
Dużo gorszym rozwiązaniem będzie dla pracownika nałożenie kary porządkowej – taką możliwość przyznaje pracodawcy bowiem art. 108 KP. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
- karę upomnienia,
- karę nagany.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3 KP ( sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi). Pamiętajmy jednak, że kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Kara może być zastosowana także tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 października 1995 r. (sygn. akt I PRN 77/95) stwierdził, że zarówno zawinione umyślnie przez pracownika uchybienie obowiązkom pracowniczym, jak i ich naruszenie z winy nieumyślnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Wymierzenie pracownikowi kary porządkowej nie wyklucza możliwości uznania tego samego nagannego zachowania się pracownika, stanowiącego przesłankę ukarania, za przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Teoretycznie możliwe jest zatem zwolnienie pracownika, który w notoryczny sposób spóźnia się do pracy.
