Kto może zostać nianią?
Niania to osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie specjalnej umowy o świadczenie usług, czyli umowy uaktywniającej. Nie musi ona prowadzić działalności gospodarczej. Nie ma również żadnych ograniczeń dotyczących pokrewieństwa między nianią, a dzieckiem oprócz tego, że nie może to być jeden z rodziców dziecka. Nianią może więc być zarówno ktoś z rodziny, jak i osoba obca dla dziecka.
Umowa uaktywniająca
Umowa uaktywniająca jest zawierana pomiędzy nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko. Należy pamiętać, że jeżeli dziecko jest wychowywane przez dwoje rodziców, jeden z nich sam nie może zawrzeć takiej umowy. W takim bowiem przypadku ZUS nie opłaci składek. Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się rodzica będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo rodzica, w stosunku do którego orzeczono separację a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. W świetle w/w ustawy żłobkowej rodzicami są również opiekunowie prawni oraz inne osoby, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem. Umowa o świadczenie usług musi być zawarta w formie pisemnej i mają do niej zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Powinna ona w szczególności określać strony umowy, jej cel i przedmiot, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki została ona zawarta, warunki i sposób zmiany, a także sposób jej rozwiązania. Umowa uaktywniająca może być zawarta w celu opieki nad dziećmi w wieku od ukończenia dwudziestego tygodnia życia do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy trzeci rok życia lub w przypadku, gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – czwarty rok życia.
Ubezpieczenie niani
Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Dobrowolne dla niej jest natomiast ubezpieczenie chorobowe. Za nianię nie opłaca się składek na Fundusz Pracy oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych. ZUS opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne niani w sytuacji, gdy jej pensja nie przekracza minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli płaca niani jest wyższa, wówczas rodzic opłaca składki od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia. Należy jednak pamiętać, że ZUS będzie opłacał składki za nianię w przypadku, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
– niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
– rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych lub prowadzą pozarolniczą działalność,
– dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
Jeżeli rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko utracą zatrudnienie, zaprzestaną świadczenia usług lub zaprzestaną prowadzenia działalności, wówczas ZUS opłaca składki wyłącznie przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn. Warto wiedzieć, że ZUS nie opłaca składek w przypadku, gdy rodzic korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizującej zawartej z osoba bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym oraz gdy umowa aktywizująca została zawarta między nianią a osobami pełniącymi funkcje rodziny zastępczej zawodowej. Składki nie są również opłacane jeżeli jeden z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim oraz urlopie wychowawczym.
Zgłoszenie do ZUS
Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega zgłoszeniu do ZUS. Rodzic powinien zgłosić się do ZUS jako płatnik składek, składając formularz ZUS ZFA oraz zgłosić do ubezpieczeń nianię. Zgłoszenia niani do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego należy dokonać na formularzu ZUS ZUA, w terminie 7 dni od daty rozpoczęcia wykonywania pracy na podstawie zawartej umowy. Rodzic ma również obowiązek złożenia deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za pełny miesiąc kalendarzowy. Jest jednak zwolniony z składania kolejnych miesięcznych deklaracji rozliczeniowych w przypadku, gdy wynagrodzenie niani nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia. Na rodzicu jako płatniku składek ciąży również obowiązek informowania ZUS o każdej zmianie mającej wpływ na opłacanie składek i wyrejestrowanie niani z ubezpieczeń. Rodzic może także zgłosić nianię do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W takiej sytuacji składkę na ubezpieczenie finansuje niania, a opłaca do ZUS rodzic.
