Jak napisać zażalenie?

Zgodnie z treścią art. 394 Kodeksu postępowania cywilnego, zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:

• zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie,
• odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
• oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
• rygor natychmiastowej wykonalności;
• wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
• stwierdzenie prawomocności orzeczenia,
• skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia,
• zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
• odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
• sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
• zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego i należności świadka;
• oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
• zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
• odrzucenie zażalenia;
• odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.

Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od ogłoszenia postanowienia. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Z powyższego wynika zatem, że niezbędnymi elementami każdego zażalenia składnego w postępowaniu cywilnym (oprócz wyżej wymienionych) są:

• oznaczenie sądu, do którego pismo (zażalenie) jest skierowana (będzie to sąd drugiej instancji – okręgowy albo apelacyjny), imię nazwisko lub nazwa stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• oznaczenie rodzaju pisma (zażalenie na postanowienie lub zarządzenie przewodniczącego),
• osnowa wniosku lub oświadczenie oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
• podpisy strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
• wymienienie załączników.

Opłata od zażalenia wynosi 1/5 opłaty od wniesionego w danej sprawie pozwu – przepis szczególny może jednak stanowić inaczej. Warto więc w tym zakresie sięgnąć do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Kolejną procedurą, w której możemy odnaleźć zażalenie jest postępowanie karne. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 459 i 460 Kodeksu postępowania karnego, zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie. KPK przewiduje szereg okoliczności, w których można skorzystać z omawianego środka procesowego. Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Dotyczy to również zażalenia na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat zawarte w wyroku, jeżeli jednak odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do wniesienia apelacji.

Uprawnionym do wniesienia zażalenia jest strona toczącego się postępowania (podejrzany, oskarżony, pokrzywdzony, oskarżyciel, odpowiedzialny posiłkowo), a także każdy kogo wydane postanowienie bezpośrednio dotyczy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że skarżącemu przysługuje zażalenie, jeśli rozstrzygnięcie narusza jego prawa lub szkodzi jego interesom. Zażalenie wnosimy w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia bądź od daty doręczenia owego postanowienia, jeżeli ustawa tak nakazuje. Ten sam termin obowiązuje co do zażalenia na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat zawartych w wyroku. Z drugiej strony istnieje także termin 14 dniowy – jeżeli odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku. Zażalenie rozpatruje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie lub zarządzenie, w tym samym składzie, który wydał zaskarżone postanowienie.

Konstruując zażalenie w postępowaniu karnym pamiętajmy nie tylko o prawidłowym oznaczeniu sądu i stron postępowania, ale także o wskazaniu zaskarżanego rozstrzygnięcia oraz wyraźnych żądań. Podobnie jak w procedurze cywilnej, zażalenie w postępowaniu karnym powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego. W związku z tym każde zażalenie powinno zawierać:

• oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,
• oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
• treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
• datę i podpis składającego pismo (za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu).

Zażalenie możemy wreszcie odnaleźć w Kodeksie postępowania administracyjnego. Jest to jeden z podstawowych środków odwoławczych na gruncie tej procedury, oprócz oczywiście odwołania od decyzji. Zaznaczmy przy tym już na początku, że zażalenia mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

Zgodnie z treścią art. 141 KPA, na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi. Zażalenia wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie. Wymogi formalne, co do omawianego środka odwoławczego są mniej rygorystyczne, niż ma to miejsce w procedurze cywilnej czy karnej. Art. 128 KPA stanowi bowiem, że zażalenie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą jednak ustalać inne wymogi co do treści odwołania. Zażalenie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

• być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz
• zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru.