Tak naprawdę przepisy pozwalają na ustne i pisemne składanie wniosków dowodowych. W tym pierwszym przypadku jest on składany bezpośrednio przed organem prowadzącym dane postępowanie – prokuratorem w postępowaniu przygotowawczym lub sądem w toku rozprawy. W takiej sytuacji wniosek zostaje wciągnięty do protokołu. W drugiej sytuacji wnioskodawca musi pamiętać o zachowaniu nie tylko merytorycznych, ale także i formalnych wymogów składanego pisma.
Wniosek dowodowy powinien odpowiadać wymogom pisma procesowego. Zgodnie z treścią art. 119 Kodeksu postępowania karnego, pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,
- oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
- treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
- datę i podpis składającego pismo (za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu).
Art. 120 § 1 KPK jednoznacznie stanowi, iż, w sytuacji gdy pismo procesowe nie odpowiada powyższym wymaganiom formalnym lub gdy brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu albo brak polega na niezłożeniu należnych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni.
Omawiane pismo musi zawierać także dokładne określenie dowodu, który ma zostać przeprowadzony w toczącym się postępowaniu. Dodatkowo wnioskodawca musi określić na jaką okoliczność żąda przeprowadzenia takiego dowodu – co zamierza udowodnić. Warto przy tym dodać, że jeśli będziemy wnioskować o przesłuchanie jakiejś osoby na daną okoliczność (np. świadka przestępstwa), określmy we wniosku dowodowym nie tylko jej imię i nazwisko, ale także miejsce zamieszkania. Jest to potrzebne, bowiem sąd uwzględniając wniosek dowodowy musi zawiadomić taką osobę o konieczności stawienia się na rozprawie w celu jej przesłuchania. W omawianym wniosku można także określić sposób przeprowadzenia dowodu. Wniosek dowodowy może zmierzać do wykrycia lub oceny właściwego dowodu.
Pamiętajmy, że dowody dopuszcza się celem udowodnienia konkretnej okoliczności, która przyczyniłaby się do ustalenia prawdy, a nie celem sprawdzenia, czy przypadkiem dana okoliczność nie okazała się przydatna w postępowaniu. Oczywistą rzeczą jest, iż wniosek dowodowy może być cofnięty, lecz tego rodzaju oświadczenie nie jest wiążące dla organu procesowego. Uwzględnienie stanowiska strony co do cofnięcia wniosku dowodowego ("zrzeczenia", "zrezygnowania" ze świadka) możliwe jest jedynie wówczas, gdy w sprawie zachodzi którakolwiek z przyczyn, uzasadniających oddalenie wniosku, wskazana w przepisach procedury karnej.
Na zakończenie jeszcze jedna ważna informacja – wniosek dowodowy zostanie oddalony, jeżeli:
- przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
- okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
- dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
- dowodu nie da się przeprowadzić,
- wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.
Z drugiej strony nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.
